Yeni yapılan bir araştırmada, 6 aylık süreçte her gece günde iki saat boyunca güzel kokulara maruz bırakılan yaşlı bireylerin hafızaların %226’ya varan artış görüldü. Kaliforniya Üniversitesi, Irvine’den bilim insanlarının yaptığı araştırmada kontrol grubuna kıyasla, koku grubunda yer alan yaşlıların bilişsel kapasitelerinin uçuşa geçtiği görüldü. Uzun süredir koku ve hafıza arasında bir bağlantı olduğu düşünülüyordu. Yeni non-invazif teknik sayesinde hafıza güçlendirilerek, demans gibi hastalıkların tedavisinde kullanılabileceği düşünülüyor.
Araştırma Frontiers in Nuroscience dergisinde yayınlandı.
Araştırma, Kaliforniya Üniversitesi Öğrenme Nörobiyolojisi ve Hafıza Merkezi tarafından yürütüldü. 60 ila 85 yaş arasındaki hafıza kaybı olmayan kadın ve erkekler ile yapılan araştırmada her biri farklı doğal koku yağı içeren 7 kartuştan oluşan koku difüzörü kullanıldı. Kontrol grubunda ise bu yağlardan çok küçük miktarlarda kullanıldı. Katılımcılar, her gece yatmadan önce farklı bir kartuş takarak, uyurken 2 saat boyunca kokuya maruz kaldı.
Zenginleştirilmiş gruptaki insanlar, hafızayı değerlendirmek için yaygın olarak kullanılan bir kelime testi kullanıldı. Kontrol grubuna kıyasla koku grubunun bilişsel(kognitif)performansta %226’lık bir artış gösterdi. Görüntüleme, sol unsinat fasikülüs adı verilen beyin yolunda daha iyi bütünlük oluştuğunu ortaya çıkardı. Medial temporal lobu karar veren prefrontal kortekse bağlayan bu yol, yaşla birlikte zayıflıyor. Ayrıca, katılımcılar daha sağlıklı uyuduklarını bildirdiler.
Bilim insanlarının 70 civarı nörolojik ve psikolojik hastalıkta, koklama kabiliyeti ve koku kapasitesinde kayıp tespit ettiği biliniyor. Alzheimer, demans, parkinson, şizofreni ve alkolizm gibi durumlar da bunlarda dahildir.
COVID’e bağlı koku kaybı ile ardından gelen bilişsel azalma arasında bir bağlantı olduğuna dair kanıtlar da var. Daha öncesinde araştırmacılar, orta dereceli demansı olan kişilerin, belirli bir süre boyunca günde iki kez 40 kadar farklı kokuya maruz bırakılmasının hafızalarını ve dil becerilerini artırdığını, depresyonu hafiflettiğini ve koku alma kapasitelerini geliştirdiğini bulmuştu. UCI ekibi, bu bilgiyi kullanarak basit bir demansla mücadele aracına dönüştürmek için kolları sıvadı.
Nörobiyoloji ve davranış profesörü ve bir CNLM üyesi olan Michael Leon, “Gerçek şu ki, 60 yaşın üzerinde, koku alma duyusu ve bilişsel kabiliyetler uçurumdan düşmeye başlıyor. Ancak bilişsel bozukluğu olan kişilerin günde 80 koku şişesini açıp koklayıp, kapattığını düşünmek bile çok gerçekçi değil. Bu, bunaması olmayanlar için bile zor olurdu, “ diyor.
Çalışmanın ilk yazarı, proje bilimcisi Cynthia Woo şunları söyledi: “Bu nedenle, önceki araştırma projelerinde aynı anda kullanılan birden fazla aroma yerine, katılımcıları her seferinde yalnızca bir kokuya maruz bırakarak koku sayısını yediye indirdik. İnsanların kokuları uyurken hissetmesi için her gün uyanık olduğumuz saatlerde bunun için zaman ayırma ihtiyacını ortadan kaldırdık.”
Araştırmacılar, çalışmalarının sonuçlarının, bilim insanlarının koku ve hafıza arasındaki bağlantı hakkında öğrendiklerini doğruladığını söylüyor.
Profesör ve James L. McGaugh Öğrenme ve Hafıza Nörobiyolojisi Başkanı Michael Yassa, “Koku alma duyusu, beynin hafıza ağlarına doğrudan bağlı olma özel ayrıcalığına sahiptir. Diğer tüm duyular önce talamusa yönlendirilir. Aromaların anıları uyandırmada ne kadar güçlü olduğunu herkes çok eski zamanlardan beri deneyimlemiştir. Ancak, işitme engelliler için işitme cihazı, görme kaybı olanlar için gözlük ile tedavi ediyoruz fakat koku kaybı için bir müdahalemiz yok,” diyor.
Ekip bundan sonra, tekniği bilişsel kayıp teşhisi olan kişiler üzerinde etkisini incelemek istiyor. Araştırmacılar ayrıca, bulgunun hafıza bozukluğu için koku terapileri hakkında daha fazla araştırmaya yol açacağını umduklarını söylüyorlar. Bu çalışmalarda kullanılan ve insanların evde kullanabileceği bir ürünün sonbaharda piyasaya çıkacağı belirtiliyor.
Çalışma Procter & Gamble tarafından desteklenmiştir.
Kaynak: https://www.sciencedaily.com/releases/2023/08/230801131700.htm Referans: Cynthia C. Woo, Blake Miranda, Mithra Sathishkumar, Farideh Dehkordi-Vakil, Michael A. Yassa, Michael Leon. Overnight olfactory enrichment using an odorant diffuser improves memory and modifies the uncinate fasciculus in older adults. Frontiers in Neuroscience, 2023; 17 DOI: 10.3389/fnins.2023.1200448
Oğuz Sezgin
