Kanser tedavisi konusunda halk arasındaki yaygın inancın aksine, antioksidanların kanserli hücrelerin yayılmasına sebep olduğu ortaya çıktı. Akciğer kanseri üzerine yapılan iki yeni araştırma, özellikle E vitamininin metastaza uygun ortam hazırladığını kanıtladı. Araştırmacılardan Volkan Sayın, “Bu sonuçların, antioksidan tüketimi ve kanser tedavisindeki olumlu etkilerine dair popülist inançları ortadan kaldıracağını umuyoruz” uyarısı yaptı.
Akciğer kanseri, dünya çapında kanserle bağlantılı ölüm nedenlerinin başında geliyor. Bu hastalığın hayati tehlikesinin böylesine yüksek olmasının sebebi ise diğer kanser türlerine göre daha yüksek oranda metastaz yapması.
Peki, akciğer kanseri insan vücudunda nasıl daha kolay yayılıyor? Metastazı engellemek veya durdurmak mümkün mü? Asıl önemlisi, halk arasında ‘kansere karşı çare’ umuduyla yaygın biçimde tüketilen antioksidanlar ve vitaminler, kanserin tedavisinde gerçekten etkili mi? Yoksa bilakis zararlı mı?
İsveç’teki Göteborg Üniversitesi ve ABD’deki New York Üniversitesi’nde insan dokuları ve fareler üzerinde yapılan iki araştırma, bu soruları masaya yatırdı. Sonuçlardan biri iyi haber niteliğinde, diğeri ise şaşırtıcı.
ÇIĞIR AÇICI BİR YOLA GİRİLDİ: METASTAZI DURDURMAK MÜMKÜN OLABİLİR
Önce iyi haber: Göteborg Üniversitesi’ndeki araştırma ile akciğer kanserinin nasıl yayıldığı, metastaz sürecinde antioksidanları ve şekeri nasıl kullandığı ayrıntısıyla tespit edildi. Bu sayede, akciğer kanseri hücrelerinin yayılmasının durdurulması ve tedavi edilmesi konusunda çığır açıcı bir yola girildi.
‘E VİTAMİNİ TÜMÖRLERİ BESLEYEREK YAYILMAYI HIZLANDIRIYOR’
Şaşırtıcı haber de şu: Halk arasında kanser tedavisine destek olduğuna inanılan antioksidanlar, özellikle de E vitamini, akciğer kanserinin metastaz yapma oranını artırıyor. Araştırmaların eş yazarlarından Volkan Sayın, “E vitamini gibi antioksidanları tüketen akciğer kanseri hastaları, akciğer tümörlerinin yayılma ve büyüme kapasitesini besliyor” dedi.
ÇARPICI UYARI: KANSER TEDAVİSİNE OLUMLU ETKİSİ YOK
Sayın, dikkat çekici bir uyarıda bulunuyor: “Bu sonuçların, antioksidan tüketimi ve kanser tedavisindeki olumlu etkilerine dair popülist inançları ortadan kaldıracağını umuyoruz. Gerçek şu ki, besin takviyeleri ve E vitamini gibi antioksidan zengini süper gıdalar, normalde sadece en saldırgan kanser türlerinde görülen moleküler mekanizmaların taklit edilmesi yoluyla kanser hastalıklarının ilerlemesine ve daha hızlı yayılmasına yol açıyor.”
‘KANSER HASTALARI A, C VE E VİTAMİNLERİNE DİKKAT ETMELİ’
Peki antioksidanlar kanserli hücreleri nasıl besliyor? İki üniversitenin, saygın bilim dergisi Cell’de eş zamanlı olarak bugün yayımlanan araştırması, bu durumun bilimsel arka planını şöyle açıklıyor:
Akciğer kanseri hücreleri, BACH1 isimli proteini aktive ederek ve şeker tüketimini artırarak, vücutta yayılmak için antioksidanlardan faydalanıyor. Bu süreç, kanserli hücrelerin maruz kaldıkları oksidatif stresi azaltacak bir ortam bulması ile başlıyor. Bu ortam ise iki yolla oluşuyor: Hücrelerin, hastanın diyet biçimi sayesinde A, C veya E vitamini gibi antioksidanlara erişim sağlaması veya her üç akciğer kanseri hastasından birinde görülen genetik mutasyon yoluyla kendi antioksidanlarını sentezlemesi.
ANTİOKSİDAN ORTAM SAĞLIYOR, ‘RAHATLAYINCA’ ŞEKERLE ENERJİ BULUYOR
Metastaz süreci de, akciğer kanseri hücrelerinin antioksidanlara erişmesi sonrası tetikleniyor. Göteborg Üniversitesi’ndeki araştırmaya göre, kanser hücreleri üzerindeki oksidatif stres azaldığında, BACH1 proteini stabilize oluyor ve bu hücrelerde birikmeye başlıyor. Bu protein, kanser hücrelerinde adeta bazı ‘başlat düğmeleri’ne basıyor ve metastaz süreci tetikleniyor. Sözgelimi, BACH1’in aktive olmasıyla kanserli hücrenin glukoz (şeker) kullanımı ciddi oranda yükseliyor, hücrelerin şekeri enerjiye dönüştürmesi sonucunda kanserin yayılma gücü ve hızı büyük ölçüde artıyor.
BACH1’İ BASTIRARAK TEDAVİ MÜMKÜN
Akciğer kanserinin yayılmasının arka planındaki bu antioksidan-BACH1-glukoz ilişkisinin saptanması, gelecekte yeni tedavi yöntemlerinin geliştirilmesi açısından son derece önemli. Göteborg Üniversitesi’ndeki araştırmacılardan Martin Bergo, olası yeni tedaviler hakkında şu öngörüde bulunuyor: “Artık elimizde akciğer kanseri metastazı hakkında yeni ve önemli bilgiler var; bu sayede BACH1’i engellemek gibi yeni tedaviler geliştirilmesi mümkün olabilir. Bu araştırmada, BACH1 üretimini durdurarak veya şekerin ayrıştırılmasını bastırarak antioksidanların tetiklediği saldırgan metastazın engellenebileceğini ortaya koyuyoruz.”
ABD’deki New York Üniversitesi’nde yapılan araştırmada ise BACH1 proteini ile bağlantılı olan heme oksijenaz enziminin bastırılması ile metastaz sürecinin engellenebileceği tespit edildi.
2014’TE DE TÜMÖRLERİ BÜYÜTTÜĞÜNÜ TESPİT ETMİŞLERDİ
Sayın ve Bergo’nun, özellikle E vitamini gibi antioksidanları içeren besin takviyelerinin tümörlerin büyüme hızını artırdığına dair 2014 yılında yayımladıkları araştırma hararetli bir tartışmayı başlatmıştı. Antioksidan takviyelerinin kansere faydalı olduğunu savunan çevreler, araştırmaya karşı çıkmıştı. İkilinin yeni araştırması ise antioksidanların sadece tümörleri büyütmekle kalmayıp, aynı zamanda -özellikle akciğer kanserinde- yayılma hızını artırdığını ortaya koyuyor.
