30 Aralık 2017 Tarihli Resmî Gazete
Sayı: 30286 (Mükerrer)
Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığından:
MADDE 1 – 10/1/2014 tarihli ve 28878 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Ağır Hizmet Araçlarından Çıkan Emisyonlar (Euro VI) Bakımından ve Araç Tamir ve Bakım Bilgilerine Erişim Konusunda Motorlu Araçların Tip Onayı ile İlgili Uygulama Usul ve Esaslarına İlişkin Tebliğ (Tebliğ No: SGM-2013/5)’in 2 nci maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“b) Avrupa Birliğinin (EU) 2016/1718, (EU) 627/2014, (EU) 136/2014, (EU) 133/2014 ve (EU) 64/2012 teknik düzenlemeleri ile değiştirilen (EU) 582/2011 sayılı teknik düzenlemesi dikkate alınarak,”
MADDE 2 – Aynı Tebliğin 4 üncü maddesinin onuncu fıkrasındaki “VII” ibaresi “XVII” olarak değiştirilmiştir.
MADDE 3 – Aynı Tebliğin 23 üncü maddesinin üçüncü fıkrası ve 24 üncü maddesinin beşinci fıkrası yürürlükten kaldırılmıştır.
MADDE 4 – Aynı Tebliğin 26 ncı maddesinden sonra gelmek üzere aşağıdaki madde eklenmiştir.
“Bazı tip onayları ve uygunluk belgeleri için geçiş hükümleri
MADDE 26/A – (1) Onay kuruluşu 1/1/2019 tarihinden itibaren, Ek II İlave I’de yer alan 4.2.2.2, 4.2.2.2.1, 4.2.2.2.2, 4.3.1.2, 4.3.1.2.1, 4.3.1.2.2 maddelerine göre test edilen yeni tip araçlara veya motorlara, bu maddelere uyulmaması durumunda, emisyona ilişkin gerekçelerle AT tip onayı veya ulusal tip onayı düzenlemeyi reddeder.
(2) 1/1/2020 tarihinden itibaren, Ek II İlave I’de yer alan 4.2.2.2, 4.2.2.2.1, 4.2.2.2.2, 4.3.1.2, 4.3.1.2.1 ve 4.3.1.2.2 maddelerine uymayan tip onayı mevcut yeni üretilen araçların uygunluk belgeleri 2007/46/AT Yönetmeliğinin 26 ncı maddesi kapsamında geçerli kabul edilmez ve 1/1/2020 tarihinden önce imal edilmiş bu kapsamdaki tam araçların 1/1/2021 tarihinden itibaren, tamamlanmış araçların ise 1/7/2021 tarihinden itibaren tescili yapılmaz, satılamaz ve hizmete giremez. Kullanımdaki araçların yedek motorları hariç olmak üzere, 1/1/2020 tarihinden itibaren onay kuruluşu Ek II’nin İlave 1’indeki 4.2.2.2, 4.2.2.2.1, 4.3.1.2 ve 4.3.1.2.1 maddelerinin şartlarına uymayan yeni motorların satışına ve kullanımına izin vermez.”
MADDE 5 – Aynı Tebliğin geçici 1 inci maddesine aşağıdaki fıkralar eklenmiştir.
“(5) Avrupa Birliğinin (EU) 2016/1718 sayılı düzenlemesi uyumlaştırılarak bu Tebliğin Ek II’sinde yapılan değişiklikler bu fıkranın yayımı tarihinden sonra yeni araç tipleri için uygulanır.
(6) Avrupa Birliğinin (EU) 2016/1718 sayılı düzenlemesi uyumlaştırılarak bu Tebliğin Ek II’sine eklenen 2.2.1 maddesi bu fıkranın yayımı tarihinden sonra yeni ve mevcut araç tipleri için uygulanır.
(7) Ek I İlave 9’daki emisyon uygulama tarihleri ile bu Tebliğin diğer hükümleri arasında ihtilaf olması halinde, Ek I İlave 9’daki tarihler geçerlidir ve uygulanır. Ayrıca, Tebliğdeki teknik hükümlerde herhangi bir anlaşmazlık veya yanılgı olması durumunda, bu Tebliğin esas aldığı (EU) 582/2011 sayılı teknik düzenlemenin değişiklikleri dâhil orijinal metni esas alınır ve geçerlidir.”
MADDE 6 – Aynı Tebliğin Ek I’inde aşağıdaki düzenlemeler yapılmıştır.
- a) 1.1.2 ve 3.1 maddeleri ile 4.2 maddesindeki (b) bendi, İlave 4’teki 9 uncu ve 11 inci paragraflar ile İlave 9 sırasıyla aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“1.1.2. İmalatçı araçlarında kullandığı motor gruplarında 98/70/AT Yönetmeliğinde veya 1/4/2017 tarihli ve 30025 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Benzin ve Motorin Türlerinin Çevresel Etkilerine Dair Yönetmelikte ve TS EN 228 standardına (kurşunsuz petrol kullanılması durumunda) ya da TS EN 590 (dizel kullanılması durumunda) standardına uymayan piyasa yakıtlarının kullanılmasına izin verdiğinde, örneğin B100’de çalışma gibi (EN 14214); madde 1.1.1’deki gerekliliklere ek olarak aşağıdaki şartları da yerine getirmelidir.
- a) Motor gruplarında kullanılan yakıtların Ek IV’ün 1. Bölümündeki bilgi dokümanındaki madde 3.2.2.2.1’e göre çalışacağını bir resmi standardı göstererek beyan etmeli, madde 1.1.2’de belirtilen standartlardan herhangi birine uymayan piyasa yakıtları için spesifik marka ve ürün spesifikasyonlarını göstererek beyan etmelidir. İmalatçı ayrıca OBD sisteminin işlevselliğinin beyan edilen yakıt kullanımında etkilenmediğini de bildirmelidir.
- b) Ana motorun, Ek III’te ve Ek VI’nın İlave 1’inde belirtilen gereklilikleri yerine getirdiğini kanıtlamalıdır. Onay kuruluşu ayrıca Ek VII’de ve Ek X’da tanımlanan şartların yerine getirildiğini kanıtlamasını isteyebilir.
- c) İmalatçı, beyan edilen yakıtların 98/70/AT Yönetmeliği veya Benzin ve Motorin Türlerinin Çevresel Etkilerine Dair Yönetmeliğe ve diğer CEN standartlarına uygun piyasa yakıtları ve bunların karışımları için Ek II’de tanımlanan kullanımda uygunluk şartlarını sağlamaktan sorumludur.
İmalatçının talebi doğrultusunda, bu maddede ortaya konan şartlar askeri amaçlı araçlar için kullanılan yakıtlar için de uygulanır.
İlk paragrafın (a) bendine istinaden bu Tebliğin şartlarının karşılandığını kanıtlayıcı emisyon testlerinin gerçekleştirildiği esnada, yakıt imalatçısı tarafından, yakıtın resmi spesifikasyonlarının test parametrelerini karşıladığına dair yakıt analiz raporu dosyaya eklenmelidir.”
“3.1. Motorun ayrı bir teknik ünite olarak tanımlandığı durumlarda ya da araç tip onayı emisyon ve araç bakım ve tamir bilgilerine erişime bağlı olarak tanımlandığı durumlarda, motor aşağıdakileri taşır:
- a) Motorda imalatçının ticari markası veya ticari adı,
- b) İmalatçısı tarafından yapılan motorun ticari tanımı.”
“(b) NOX kontrol tedbirlerinin doğru çalışmasını sağlayan sistemin uygunluğu açısından kurulum, 49 sayılı BM/AEK Regülasyonunun Ek 11’inin İlave 4’üne göre, imalatçı tarafından bu Regülasyonun Ek I Bölüm 1’inde 1 de belirtilen montaj şartlarını sağlamalıdır.”
“Bir motor veya motor ailesi için ayrı teknik ünite olarak tip onay başvurusu olması durumunda, Genel Bölüm ile Bölüm 1 ve Bölüm 3 doldurulmalıdır.”
“Bir aracın emisyon ve araç tamir ve bakım bilgilerine erişim konusunda tip onay başvurusu olması durumunda Genel Bölüm ile Bölüm 1, Bölüm 2 ve Bölüm 3 doldurulmalıdır.”
“İlave 9
Tip Onayı Sertifikası Numaralandırma Sistemi
Bu Tebliğdeki 15 inci maddenin birinci fıkrası, 17 nci maddenin birinci fıkrası ve 19 uncu maddenin birinci fıkrası uyarınca düzenlenen tip onayı numarasının 3. Bölümünde, tip onayı açısından geçerli en son uygulama düzenlemesinin veya o düzenlemeyi değiştiren düzenlemenin numarası yer alır. Bu numaranın arkasından, Tablo 1’e göre OBD ve SCR sistemlerinin şartlarını yansıtan harf gelir.
Açıklamalar:
(1) Eş zamanlı iki yakıtlı motorlar ve sıkıştırmalı ateşlemeli motorlar ve araçlar için Ek X Tablo 1’de ve pozitif ateşlemeli motorlar ve araçlar için Ek X Tablo 2’de yer alan ‘NOX OTL’ izleme şartları.
(2) Eş zamanlı iki yakıtlı motorlar ve sıkıştırmalı ateşlemeli motorlar ve araçlar için Ek X Tablo 1’de yer alan ‘PM OTL’ izleme şartları.
(3) Ek X madde 2.1.1’de yer alan ‘performans izleme’ şartları.
(4) Ek XIII madde 7.1’de yer alan ayıraç kalitesi ‘geçiş dönemi’ şartları.
(5) Ek XIII madde 7.1.1’de yer alan ayıraç kalitesi ‘genel’ şartları.
(6) Pozitif ateşlemeli motorlar ve araçlar için EK X Tablo 2’de yer alan “CO OTL” izleme şartları.
(7) Ek X madde 6’da yer alan IUPR “geçiş dönemi” şartları.
(8) Ek X madde 6’da yer alan IUPR “genel” şartları.
(9) Pozitif ateşlemeli motorlar ve bu motorlar ile donatılmış araçlar için.
(10) Sıkıştırma ateşlemeli motorlar ve eş zamanlı iki yakıtlı motorlar ve bu motorlar ile donatılmış araçlar için.
(11) Sadece pozitif ateşlemeli motorlar ve bu motorlar ile donatılmış araçlara uygulanır. Bu Tebliğ kapsamındaki ilk defa tip onayı alacak pozitif ateşlemeli motorlar ve bu motorlar ile donatılmış araçlar için 1/1/2015, mevcut tip onaylı söz konusu araçlar için 1/1/2016 tarihinde Euro VI-B zorunlu olarak uygulanır.
(12) 49 sayılı BM/AEK Regülasyonu Ek 9A madde 2.3.1.2’de belirtilen izleme şartlarına ilişkin ek hükümler.
(13) Ek X’da belirtilen IUPR özellikleri. Pozitif ateşlemeli motorlar ve bu motorlar ile donatılmış araçlar IUPR’ye tabi değildir.
(14) Ek II İlave 1’de belirtilen ISC şartları.
N/A: Uygulanmaz.
Not: Geçici 1 inci maddenin birinci fıkrası hükmü de geçerli olmak üzere, Avrupa Birliği üyesi ülkelerin onay kuruluşları tarafından yetkilendirilmiş teknik servislerin düzenlediği ve ülkemizde uygulanan emisyon seviyelerine ait raporlar kabul edilir. 26/10/2016 tarihli ve 29869 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Araçların İmal, Tadil ve Montajı Hakkında Yönetmeliğin 22 nci maddesi uygulanır.”
- b) Aşağıdaki 3.2.1.1 ilâ 3.2.1.6 maddeleri eklenmiştir.
“3.2.1.1. Doğal gaz/biyometan motoru olması durumunda tip onayı işaretlemesinden sonra aşağıdaki markalamalardan biri yapılmalıdır:
- a) H tipi gazlar için kalibre edilen ve onaylanan motorlar için “H”;
- b) L tipi gazlar için kalibre edilen ve onaylanan motorlar için “L”;
- c) H tipi ve L tipi gazlar için kalibre edilen ve onaylanan motorlar için “HL”;
ç) Motor H-tipi spesifik bir gaz karışımı ile çalışma için kalibre edilip onaylandıysa ve H tipinde farklı bir gaz için motor yakıtında ayarlama yapılarak değiştirilebiliyorsa “Ht”;
- d) Motor L-tipi spesifik bir gaz karışımı ile çalışma için kalibre edilip onaylandıysa ve L tipinde farklı bir gaz için motor yakıtında ayarlama yapılarak değiştirilebiliyorsa “Lt”;
- e) Motor H-tipi veya L tipi herhangi bir gaz karışımı ile çalışma için kalibre edilip onaylandıysa ve yine H tipi veya L tipinde farklı bir gaz için motor yakıtında ayarlama yapılarak değiştirilebiliyorsa “HLt”;
- f) Motor yakıtı olarak CNG/biyometan kullanılan diğer durumlarda ve motor sınırlı bir gaz kompozisyonu aralığında çalışabiliyorsa “CNGfr”;
- g) Motor yakıtı olarak LNG kullanılan diğer durumlarda ve motor sınırlı bir gaz kompozisyonu aralığında çalışabiliyorsa “LNGfr”;
ğ) Motor yakıtı olarak LPG kullanılan diğer durumlarda ve motor sınırlı bir gaz kompozisyonu aralığında çalışabiliyorsa “LPGfr”;
- h) Motor yakıtı olarak spesifik LNG karışımı için kalibre edilip onaylandıysa ve bu spesifik karışımın λ faktörü, G20için Ek IX’da belirtilen λ faktörünü %3 oranında geçmiyorsa, ve etan miktarı %1,5 değerini geçmiyorsa LNG20;
ı) Diğer LNG yakıt kompozisyonları için kalibre edilerek onaylandıysa LNG;
3.2.1.2. Eş zamanlı iki yakıtlı motorlar için onay işareti; ulusal sembolün ardından gelecek şekilde bir seri numarası taşımalıdır. Bunun amacı motorun hangi tip eş zamanlı iki yakıtlı motor olduğunu tanımlamak ve hangi tip gazlar için onayın geçerli olduğunu belirtmektir. Rakam serisi madde 3’te belirtilen 2 dijitli, eş zamanlı iki yakıtlı motorlar için tanımlanan rakamlar ile madde 3.2.1.1’de motorun kullandığı doğal gaz/metan kompozisyonuna göre tanımlanan harf ya da harfler vasıtasıyla oluşturulur. Madde 3’te eş zamanlı iki yakıtlı motorlar için tanımlanan 2 dijitli seri numaraları aşağıdaki gibidir:
- a) 1A; 1A tipi eş zamanlı iki yakıtlı motorlar için;
- b) 1B; 1B tipi eş zamanlı iki yakıtlı motorlar için;
- c) 2A; 2A tipi eş zamanlı iki yakıtlı motorlar için;
ç) 2B ; 2B tipi eş zamanlı iki yakıtlı motorlar için;
- d) 3B; 3B tipi eş zamanlı iki yakıtlı motorlar için.
3.2.1.3. Dizel yakıtlı CI motorları için, onay işareti ulusal sembolden sonra “D” harfini içermelidir.
3.2.1.4. Etanol (ED95) yakıtlı CI motorlar için, onay işareti ulusal sembolden sonra “ED” harfini içermelidir.
3.2.1.5. Etanol (E85) yakıtlı PI motorları için, onay işareti ulusal sembolden sonra “E85” içermelidir.
3.2.1.6. Petrol yakıtlı PI motorları için, onay işareti ulusal sembolden sonra “P” harfini içermelidir.”
MADDE 7 – Aynı Tebliğin EK II’sinde aşağıdaki düzenlemeler yapılmıştır.
- a) 2.1, 2.3, 4.1 maddeleri, 4.4.1 ilâ 4.5.5 maddeleri, 4.6.5, 4.6.10 ve 5.1.2.2 maddeleri ile İlave 1’deki 1, 2.2, 2.6.1, 2.6.2, 3.2.1, 4.1, 4.2.2, 4.3.1 maddeleri ve İlave 2’deki 3.1 maddesi sırasıyla aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“2.1. Araçların veya bir motor ailesindeki motorların kullanım sırasındaki uygunluğu, araçların normal sürüş şekillerine, koşullarına ve yüklerine göre yolda çalıştırılarak deneye tabi tutulması yolu ile ispatlanmalıdır. Kullanım sırasındaki uygunluk deneyi; gerçek sürüş güzergâhlarında normal taşıma kapasitesi ile her zamanki profesyonel sürücüsü ile kullanılan araçlar için temsili nitelikte olmalıdır. Bir aracı, her zamanki profesyonel sürücüsü yerine başka bir sürücünün kullanıyor olması halinde söz konusu alternatif sürücü, test edilecek araçları kullanma becerisine ve eğitimine sahip olmalıdır.”
“2.3. İmalatçı, onay kuruluşuna seçilen aracın, sürüş şekillerinin ve koşullarının motor ailesini temsil ettiğini ispatlamalıdır. Sürüş şekillerinin kullanım sırasındaki uygunluk deneyi açısından kabul edilebilir olup olmadığını belirlemek için bu ekteki madde 4.5’te yer alan şartlar uygulanmalıdır.”
“4.1. Aracın taşıma kapasitesi
Normal yük, aracın azami taşıma kapasitesinin %10 ilâ %100 aralığında bulunan araç yüküdür.
Azami taşıma kapasitesi, 2007/46/AT Yönetmeliğinin Ek I’inde belirtilen şekilde aracın teknik açıdan müsaade edilen azami yüklü kütlesi ile aracın yürür vaziyetteki kütlesi arasındaki farktır.
Kullanım sırasındaki uygunluk deneyinde taşıma kapasitesi için tekrarlanabilir ve suni bir yükten faydalanılabilir.
Onay kuruluşu aracın azami taşıma kapasitesinin %10 ilâ %100 aralığında herhangi bir yükte testin gerçekleştirilmesini talep edebilir. İşlem için gereken PEMS ekipmanının kütlesinin aracın azami taşıma kapasitesinin %10’unu geçmesi halinde, bu yük minimum yük olarak kabul edilebilir.
N3 kategorisindeki araçlar, uygulanabilir durumlarda, bir yarı römork ile test edilir. ”
“4.4.1. Test için kullanılan yağ piyasa yağı olmalıdır ve motor imalatçısının spesifikasyonlarına uygun olmalıdır. Yağ numuneleri alınır.
4.4.2. Yakıt
Deney yakıtı, 98/70/AT Yönetmeliği veya Benzin ve Motorin Türlerinin Çevresel Etkilerine Dair Yönetmeliğe ve ilgili CEN standartları kapsamındaki piyasa yakıtı veya bu Tebliğin Ek IX’unda belirtilen referans yakıtlar olmalıdır. Yakıt numuneleri alınmalıdır.
İmalatçı gaz motorundan yakıt numunesi alınmamasını talep edebilir.
4.4.2.1. İmalatçı, bu Tebliğin Ek I’inin 1 inci maddesine göre, Ek I İlave 4’teki bilgi dokümanının madde 3.2.2.2.1’inde belirtilen piyasa yakıtlarıyla bu Tebliğ gerekliliklerini sağlayacak şekilde çalışma şartlarını karşıladığını beyan ederse, beyan edilen her yakıt için en az bir test gerçekleştirilir.
4.4.3. Ayıraç kullanan egzoz sonrası iyileştirme sistemleri (after treatment) için, ayıraç piyasada kullanılan bir ayıraç olmalıdır ve motor imalatçısının spesifikasyonlarına uygun olmalıdır. Ayıraçtan bir numune alınır. Ayıraç dondurulmamalıdır.
4.5. Seyahat gereklilikleri
Operasyonun bölümleri toplam seyahat süresinin bir yüzdesi olarak ifade edilir.
Seyahat, madde 4.5.1 ilâ madde 4.5.4’te belirtildiği gibi, şehir içi sürüşü takip eden kırsal ve şehir dışı sürüşünü kapsar. Farklı nedenlerden dolayı başka bir test talebi duruma göre sağlanabilir ve onay kuruluşunun kabulünden sonra farklı bir seyahat testi yapılabilir fakat her durumda test şehir içi sürüşle başlamalıdır.
Bu maddenin amacı doğrultusunda , “yaklaşık” olarak belirtilen değer %±5 değeri ifade eder.
Şehir içi, kırsal ve şehir dışı bölümleri aşağıdaki şekilde tanımlanabilir:
– Coğrafi koordinatlar (harita vasıtasıyla) ya da
– İlk hızlanma metodu.
Seyahat planının coğrafi koordinatlar baz alınarak yapıldığı durumlarda araç, seyahatin her bir bölümünün toplam süresinin %5’ini aşan kümülatif bir süre için, aşağıdaki hız limitlerini aşamaz:
– 50 km/saat şehir içi kısım,
– 75 km/saat kırsal kısım (M1 ve N1 kategorisi araçlarda 90 km/saat)
Seyahat planının ilk hızlanma metoduyla belirlendiği durumlarda, 55 km/saat (M1 ve N1 kategorisi araçlarda 70 km/saat) üzerinde ilk hızlanma kırsal bölümün başlangıcını ve 75 km/saat (M1 ve N1 kategorisi araçlarda 90 km/saat) üzerinde ilk hızlanma şehir dışı bölümü başlangıcını ifade eder.
Şehir içi, kırsal ve şehir dışı operasyonlarındaki ayrıştırma kriterleri hakkında test öncesinde onay kuruluşu ile mutabakata varılır.
Şehir içi operasyonda ortalama hız 15 ilâ 30 km/saat arasında olmalıdır.
Kırsal operasyonda ortalama hız 45 ilâ 70 km/saat arasında olmalıdır (M1 ve N1 kategorisi araçlarda 60 ilâ 90 km/saat)
Şehir dışı operasyonlarında ortalama hız 70 km/saat üzerinde olmalıdır. (M1 ve N1 kategorisi araçlarda 90 km/saat)
4.5.1. M1 ve N1 kategorisi araçlarda seyahat yaklaşık olarak %34 şehir içi, %33 kırsal ve %33 şehir dışı operasyonlarından oluşur.
4.5.2. N2, M2 ve M3 kategorisi araçlarda seyahat yaklaşık olarak %45 şehir içi, %25 kırsal ve %30 şehir dışı operasyonlarından oluşur. 107 sayılı BM/AEK Regülasyonunda tanımlanan M2 ve M3 kategorisi Sınıf I, II ve Sınıf A araçlar yaklaşık %70 şehir içi ve %30 kırsal operasyon şartlarında test edilir.
4.5.3. N3 kategorisi araçlarda seyahat yaklaşık olarak %20 şehir içi, %25 kırsal ve %55 şehir dışı operasyonlarından oluşur.
4.5.4. Seyahat planının değerlendirilmesi amacıyla, bölümlerin süreleri soğutucu sıcaklığı 343 K (70°C)’e ilk ulaştığı andan itibaren veya sıcaklık 5 dakikadan sonra +/- 2 K seviyesinde sabitlendiği andan itibaren (hangisine daha önce ulaşılırsa) hesaplanır. Fakat bu süre motor başlatıldıktan sonra 15 dakikayı aşamaz. Madde 4.5’e uygun olarak soğutucu sıcaklığının 343 K (70°C)’e ulaşması için geçen süre şehir içi sürüş koşullarında gerçekleştirilir.
Emisyon kontrol sistemlerinin test öncesinde yapay olarak ısıtılması yasaktır.
4.5.5. WHDC veri tabanından alınmış ve aşağıda gösterilen karakteristik seyahat değerleri dağılımı, seyahatin değerlendirilmesi açısından yol gösterebilir:
- a) Hızlanma: Zamanın %26.9’u.
- b) Yavaşlama: Zamanın %22.6’sı.
- c) Seyir: Zamanın %38.1’i.
- d) Durma (araç hızı = 0): Zamanın %12.4’ü.”
“4.6.5. Test süresi WHTC sırasında gerçekleştirilen işin 4 ilâ 7 katı kadarını tamamlayacak kadar uzun ya da WHTC den kaynaklanacak referans CO2 oluşumunun kg/devir cinsinden 4 ilâ 7 katı kadar olmalıdır.”
“4.6.10. Eğer parçacık egzoz sonrası iyileştirme sistemi seyahat süresince sürekli olmayan bir rejenerasyon gerçekleştiriyorsa ya da test sırasında OBD A veya OBD B türünden bir hata oluşursa, imalatçı seyahatin geçersiz sayılmasını talep edebilir.”
“5.1.2.2. Hesaplanan torkun, Ek I madde 5.2.5’te belirtilen tam yüklü haldeki tork toleransı içinde kalması durumunda ECU tork sinyalinin uygunluğu yeterli kabul edilir.”
“1. GİRİŞ
Bu İlave, gaz emisyonlarının araç üzerinde seyahat halinde ölçümlerinin taşınabilir emisyon ölçüm cihazlarıyla (PEMS) gerçekleştirilmesi hakkındaki prosedürü tanımlar. Motorun egzozundan ölçülebilecek kirletici madde emisyonları şu bileşenleri kapsar: Sıkıştırmalı ateşlemeli motorlar için karbonmonoksit, toplam hidrokarbonlar ve nitrojen oksitler; pozitif ateşlemeli motorlar için karbonmonoksit, metan içermeyen hidrokarbonlar, metan ve nitrojen oksitlerdir. Buna ek olarak madde 4 ve madde 5’te tarif edilen hesaplama prosedürlerini sağlamak için karbondioksit de ölçülür.
Doğal gaz yakıtlı motorlar için, imalatçı, teknik servis ya da onay kuruluşu metan ve metan olmayan emisyonları ölçmek yerine toplam hidrokarbonu (THC) ölçmeyi seçebilir. Bu durumda toplam hidrokarbonlar için emisyon limitleri, (AT) 595/2009 Yönetmeliğinin Ek-I’inde tanımlanan metan emisyon değerleri ile aynıdır. Madde 4.2.3 ve madde 4.3.2 uyarınca uygunluk faktörlerinin hesaplama amaçları için, uygulanabilir sınır sadece metan emisyon sınırı olmalıdır.
Yakıt olarak doğal gaz dışında yakıt kullanan motorlar için imalatçı, teknik servis ya da onay kuruluşu metan olmayan emisyonları ölçmek yerine toplam hidrokarbonu (THC) ölçmeyi seçebilir. Bu durumda toplam hidrokarbonlar için emisyon limitleri, (AT) 595/2009 Yönetmeliğinin Ek-I’inde tanımlanan metan olmayan hidrokarbon emisyon değerleri ile aynıdır. Madde 4.2.3 ve madde 4.3.2 uyarınca uygunluk faktörlerinin hesaplama amaçları için, uygulanabilir sınır sadece metan olmayan emisyon sınırı olmalıdır.”
“2.2. Tablo 1’de belirtilen parametreler 1,0 Hz veya üzerinde sabit bir frekansta ölçülür ve kaydedilir. Orijinal ham veri imalatçı tarafından saklanır ve onay kuruluşu tarafından talep edilmesi durumunda sunulur.
“2.6.1. Deneye Başlanması
Emisyon örnekleme, egzoz parametreleri ölçümü ile motor ve ortam değerlerinin kayıt altına alınması motoru çalıştırmadan önce başlatılır. Soğutucunun sıcaklığı test başlangıcında 303 K (30°C)’yi aşamaz. Ortam sıcaklığının test başlangıcında 303 K (30°C)’in üzerinde olduğu durumlarda soğutucunun sıcaklığı ortam sıcaklığının 2°C’den fazla üzerinde olamaz. Verilerin değerlendirilmesi soğutucunun sıcaklığı 343 K (70°C) dereceye ilk ulaştığı andan itibaren veya sıcaklığın 5 dakikadan sonra +/- 2 K seviyesinde sabitlendiği andan itibaren (hangisine daha önce ulaşılırsa) hesaplanır. Fakat bu süre motor başlatıldıktan sonra 15 dakikayı aşamaz.
2.6.2. Deneyin Yapılması
Emisyon örnekleme işlemi, egzoz parametrelerinin ölçülmesi ve motor verileri ile ortam verilerinin kaydedilmesi, motorun normal kullanımı sırasında devam eder. Motor durdurulabilir ve yeniden çalıştırılabilir ancak emisyon örnekleme işlemi deney boyunca devam eder.
PEMS gaz analiz cihazlarının periyodik sıfırlanma kontrolleri her 2 saatte bir yapılabilir ve sonuçlar değerlerdeki sapmaların düzeltilmesi için kullanılabilir. Sıfırlanma kontrollerinde kullanılan veriler işaretlenir ve emisyon hesaplamalarında kullanılmaz.
GPS bağlantısının kesilmesi durumunda GPS verileri aracın ECU hız verisi ve bir harita yardımıyla hesaplanabilir, fakat bu süre 60 saniyeyi geçemez. GPS sinyalinin toplam kayıp süresi toplam seyahat süresinin %3’ünden fazla ise, seyahat geçersiz sayılır.”
“3.2.1. Analiz Cihazı ve EFM verileri
Verilerin (EFM ile ölçülen egzoz kütle akışı ile gaz konsantrasyonu) tutarlılığı, ECU’den ölçülen yakıt akışı ile 49 sayılı BM/AEK Regülasyonunun Ek 4B’sinin madde 8.4.1.7’sindeki formül kullanılarak hesaplanan yakıt akışı arasındaki korelasyon ile doğrulanmalıdır. Ölçülen ve hesaplanan yakıt akış değerleri için bir doğrusal regresyon uygulanmalıdır. En küçük kareler yöntemi kullanılır ve en uygun denklem aşağıdaki şekildedir:
y = mx + b
Buna göre
– y: hesaplanan yakıt akışıdır [gram/saniye].
– m: regresyon doğrusunun eğimidir.
– x: ölçülen yakıt akışıdır [gram/saniye].
– b: regresyon doğrusunun y kesişimidir.
Her regresyon doğrusu için eğim (m) ve belirleme katsayısı (r2) hesaplanır. Bu analizin, azami değerden azami değerin %15’i aralığında ve 1 Hz’e eşit veya 1 Hz’den büyük bir frekansta yapılması tavsiye edilir. Bir deneyin geçerli kabul edilebilmesi için aşağıdaki iki kriter değerlendirilir.
“4.1. Ortalama Alma Pencere Prensibi
Emisyonlar, referans CO2 kütlesine veya referans işe dayanan, hareketli ortalama alma pencere yöntemi kullanılarak entegre edilmelidir. Hesaplama prensibi şu şekildedir: Kütle emisyonları veri kümesinin tamamı için hesaplanmaz, tüm veri kümesinin alt kümeleri için hesaplanır ve bu alt kümelerin uzunluğu da referans laboratuvar geçiş çevrimi sırasında ölçülen motor CO2 kütlesine veya işe uyacak şekilde tespit edilir. Hareketli ortalama alma hesaplamaları, veri örnekleme dönemine eşit olan bir zaman aralığı (Δt) ile yapılır. Emisyon verilerinin ortalamasını almak için kullanılan bu alt kümeler, takip eden maddelerde ‘ortalama alma pencereleri’ olarak anılmaktadır.
Geçersiz verilerin hiçbir kısmı işin veya CO2 kütlesinin ve ortalaması alınan pencerenin emisyonlarının hesaplanmasında dikkate alınmamalıdır:
- a) Enstrümanların sıfır sapma kontrolleri;
- b) Ek II madde 4.2 ve madde 4.3’te belirlenen şartların dışında kalan veriler.
Kütle emisyonları (mg/pencere) 49 sayılı BM/AEK Regülasyonu Ek 4 madde 8.4.2.3’te belirtildiği şekilde tanımlanır.
Şekil 1-Aracın zamana göre hızı ve aracın zamana göre birinci ortalama alma
penceresinden itibaren ortalaması alınan emisyonları”
“4.2.2. Geçerli pencerelerin seçilmesi
4.2.2.1. Madde 26/A’da belirtilen tarihlerden önce 4.2.2.1.1 ilâ 4.2.2.1.4 maddeleri uygulanır.
4.2.2.1.1. Geçerli pencereler, ortalama gücü azami motor gücünün eşik değerinin (power thresold) %20’sinin üzerinde olduğu pencerelerdir. Geçerli pencerelerin yüzdesi 50 veya 50’nin üzerinde olmalıdır.
4.2.2.1.2. Geçerli pencerelerin yüzdesi 50’nin altında ise veri değerlendirmesi daha düşük güç eşik değerleri kullanılarak tekrarlanır. Geçerli pencerelerin oranı %50 ve üzerine ulaşıncaya kadar güç eşik değeri %1’lik kademeler halinde düşürülür.
4.2.2.1.3. Hiçbir durumda alt güç eşik değeri %15’in altında olamaz.
4.2.2.1.4. Geçerli pencere, %15 güç eşiğinde %50’den az ise test geçersiz sayılır.
4.2.2.2. Madde 26/A’da belirtilen tarihlerden itibaren 4.2.2.2.1 ve 4.2.2.2.2 maddeleri uygulanır.
4.2.2.2.1. Geçerli pencereler; ortalama gücün, azami motor gücünün eşik değerinin (power thresold) %10’unun üzerinde olduğu pencerelerdir.
4.2.2.2.2. Geçerli pencere yüzdesinin 50’den az olması durumunda veya 90 yüzdesel kural uygulandığında şehir içi operasyonlarda hiçbir geçerli pencere yoksa test geçersiz sayılır.”
“4.3.1. Geçerli pencerelerin seçilmesi
4.3.1.1. Madde 26/A’da belirtilen tarihler öncesinde 4.3.1.1.1 ilâ 4.3.1.1.4 maddeleri uygulanır.
4.3.1.1.1. Geçerli pencereler aşağıdaki denklem ile hesaplanan azami süreleri aşamaz:
Burada:
– Dmax = azami pencere süresi, saniye,
– Pmax = azami motor gücüdür, kW.
4.3.1.1.2. Eğer geçerli pencerelerin yüzdesi 50’nin altında ise, veri değerlendirmesi daha uzun pencere süreleriyle gerçekleştirilir. Bu işlem madde 4.3.1’de verilen formüldeki 0,2 değerini her basamakta 0,01 azaltarak gerçekleştirilir. Bu işlem geçerli pencere oranı %50’ye eşit olana ya da üzerine çıkana kadar devam eder.
4.3.1.1.3. Her şekilde yukarıdaki formülde azaltılan değer 0,15’in altında olamaz.
4.3.1.1.4. Madde 4.3.1.1, 4.3.1.1.2 ve 4.3.1.1.3’e göre hesaplanan azami pencere sürelerinde geçerli pencerelerin oranı %50’nin altında ise test geçersiz sayılır.
4.3.1.2. Madde 26/A’da belirtilen tarihlerden itibaren 4.3.1.2.1 ve 4.3.1.2.2 maddeleri uygulanır.
4.3.1.2.1. Geçerli pencereler süresi aşağıdaki şekilde hesaplanan azami süreleri aşmayan pencerelerdir:
Burada:
– Dmax azami pencere süresi, saniye,
– Pmax azami motor gücüdür, kW.
4.3.1.2.2. Geçerli pencere oranı %50’nin altında ise test geçersiz sayılır.”
“3.1. Egzoz Gazı Akış Ölçerin (EFM) egzoz borusuna takılması
EFM’nin takılması; karşı basıncı motor imalatçısının tavsiye ettiği değerin üstüne çıkarmamalı ve egzoz borusunun uzunluğunu da 2 metreden fazla arttırmamalıdır. PEMS ekipmanının tüm parçalarında olduğu gibi EFM’nin takılması da, ilgili mevzuatına ve sigorta şartlarına uymalıdır.”
- b) Aşağıdaki 2.2.1 maddesi eklenmiştir.
“2.2.1. Veri Raporlama Formatı
Emisyon değerleri ve diğer ilgili parametreler csv formatındaki veri dosyasıyla raporlanmalı ve değiştirilmelidir. Parametre değerleri virgülle ayrılmalıdır (ASCII-Code#h2C). Rakamların ondalık işareti nokta ile ayrılmalıdır (ASCII-Code #h2E). Çizgiler satır başı komutu ile silinir, ASCII-Code #h0D. Binler basamağı ayırıcısı kullanılmaz.”
MADDE 8 – Aynı Tebliğin EK VI’sında aşağıdaki düzenlemeler yapılmıştır.
- a) İlave 1’deki 3.1 maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“3.1. Aracın Taşıma Kapasitesi
PEMS uygulama testi için araç yükü üretilebilir veya yapay bir araç yükü kullanılabilir.
Aracın taşıma kapasitesi, azami araç taşıma kapasitesinin %50-60’ı olmalıdır. Ek II’de belirtilen ilave şartlar uygulanır.”
- b) İlave 1’e aşağıdaki 2.3 maddesi eklenmiştir.
“2.3. İmalatçılar araçların bağımsız taraflarca halka açık yollarda PEMS ile test edilebilmesi için egzoz borularına adaptör uygulanabilirliği, ECU sinyallerine erişim ve gerekli yönetimsel ayarlamaları sağlar. İmalatçı bunun için (AT)715/2007 Yönetmeliğinin 8 inci maddesinin birinci fıkrasında belirtildiği şekliyle ücret talep edebilir.”
MADDE 9 – Aynı Tebliğin EK XI’inde aşağıdaki düzenlemeler yapılmıştır.
- a) 4.3.2.4 maddesi aşağıdaki şekilde ve İlave 3 Ekteki şekilde değiştirilmiştir.
“4.3.2.4. Emisyon performansının dayanıklılığı
Madde 4.3.2.2’ye göre deneye tabi tutulan ve yedek kirlilik kontrol cihazı içeren egzoz çıkış sonrası iyileştirme sistemi, bu Ekteki İlave 3’te tarif edilen dayanıklılık prosedürlerine tabi tutulur.”
- b) Aşağıdaki 4.3.5 maddesi ve 4.6 ilâ 4.6.5 maddeleri ile Ekteki İlave 4 ilâ İlave 8 eklenmiştir.
“4.3.5. Yakıtlar
Ek I madde 1.1.2’de belirtilen durumlarda, 4.3.1 ilâ 4.3.7 maddelerinde tanımlanan test prosedürleri, orijinal motor sistemi imalatçısı tarafından beyan edilen yakıtlar ile gerçekleştirilir. Ancak, onay kuruluşu ile uzlaşılarak İlave 3 ve madde 4.3.2.4’te tanımlanan dayanıklılık prosedürü, sadece yaşlanma açısından en kötü senaryoyu veren bir yakıt ile gerçekleştirilebilir.”
“4.6. NOx kontrol önlemleri ile uyumluluk konusundaki şartlar (yalnızca egzozunda direkt NOx konsantrasyon sensörü bulunan araçlara konan yedek kirlilik kontrol cihazlarına uygulanabilir).
4.6.1. NOx kontrol ölçümleri uyumluluk testi sadece orijinal kirlilik kontrol cihazı orijinal konfigürasyonunda izlendiğinde gereklidir.
4.6.2. Yedek kirlilik kontrol cihazının NOx kontrol değerleri ile uyumluluğu, bu cihazların (AT)595/2009 Yönetmeliği ve bu Tebliğe göre motorlara veya tip onaylı araçlara takılabilmesi için, bu Tebliğin Ek XIII’ünde belirtilen prosedür ile kanıtlanır.
4.6.3. 49 sayılı BM/AEK regülasyonundaki kirlilik kontrol cihazları dışındaki parçalarla ilgili hükümler uygulanmaz.
4.6.4. Yedek kirlilik kontrol cihazı imalatçısı, orijinal tip onayı sırasında kullanılan test prosedürünü ve ön koşullandırmayı kullanabilir. Bu durumda, aracın motoruna orijinal tip onayını veren onay kuruluşu, talep üzerine ve ayrım yapmaksızın, Ek I İlave 4’e göre hazırlanan Bilgi Dokümanına ek olarak kirlilik kontrol cihazı için orijinal ekipman imalatçısı tarafından yapılan NOx kontrol değerleri testinin, ön koşullandırma sayıları ve tipleri ve test döngü sayılarını içeren ek bir bilgi dokümanı sağlar.
4.6.5. Madde 4.5.5, OBD sistemi ile izlenen NOx kontrol değerlerine uygulanır.”
MADDE 10 – Aynı Tebliğin EK XIII’ünün 2.1.2.2.1, 2.1.2.2.2, 8 ve 8.1 maddeleri aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“2.1.2.2.1. Ayıraç kalitesinin izlenmesine ilişkin olarak, SGM-2009/22 Tebliğinin Ek XVI’sının 4.1 ve 4.2 maddesindeki hükümler yerine bu Ekteki 7 ilâ 7.3 maddelerinde belirtilen hükümler geçerlidir.”
“2.1.2.2.2. Ayıraç tüketiminin izlenmesine ve dozajlama işlemine ilişkin olarak, SGM-2009/22 Tebliğinin Ek XVI’sının 5 ilâ 5.5 maddelerindeki hükümler yerine bu Ekteki 8, 8.1 ve 8.1.1 maddelerinde belirtilen hükümler geçerlidir.”
“8. Ayıraç Tüketimi ve Dozajlama İşlemi
8.1. Ayıraç tüketimine ve dozajlama işlemine ilişkin tedbirler, 49 sayılı BM/AEK Regülasyonunun Ek 11’inin 8 inci maddesinde belirtilen tedbirlerdir.”
MADDE 11 – Aynı Tebliğin EK XIV’ünün 2.2.1 ve 2.2.4 maddeleri aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“2.2.1. Benzin veya E85 yakıtlı pozitif ateşlemeli motorlar için 85 Sayılı BM/AEK Regülasyonunun 5.2.3.1 maddesi aşağıdaki şekilde yorumlanır:
Kullanılan yakıt, piyasada bulunan bir yakıt olmalıdır. Uyuşmazlık halinde kullanılan yakıt bu Tebliğin Ek IX’unda belirtilen uygun referans yakıt olmalıdır.”
“2.2.4. Sıkıştırma ateşlemeli motorlar için 85 Sayılı BM/AEK Regülasyonunun 5.2.3.4 maddesi aşağıdaki şekilde yorumlanır:
Kullanılan yakıt, piyasada bulunan bir yakıt olmalıdır. Uyuşmazlık halinde kullanılan yakıt bu Tebliğin Ek IX’unda belirtilen uygun referans yakıt olmalıdır.”
MADDE 12 – Bu Tebliğ yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
MADDE 13 – Bu Tebliğ hükümlerini Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı yürütür.
| Tebliğin Yayımlandığı Resmî Gazete’nin | ||
| Tarihi | Sayısı | |
| 10/1/2014 | 28878 | |
| Tebliğde Değişiklik Yapan Tebliğlerin Yayımlandığı Resmî Gazete’nin | ||
| Tarihi | Sayısı | |
| 1- | 14/8/2014 | 29088 |
| 2- | 22/10/2016 | 29865 |
| 3- | 30/12/2016 | 29934 |
