Bütçe, esas itibariyle bir kanun olmasına karşın Bütçe Yasa Tasarısı’nın hazırlanması, Meclis’te görüşülmesi ve kanunlaşması açısından özellik arz eden bir kanundur. Bütçe yasası kamu yönetiminin faaliyetlerini hukuki normlara bağlayan bir yasadır. Ülkemizde devlet bütçesi yasal dayanağını Anayasa ve 5018 sayılı Kanun’dan almaktadır. 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ile devlet bütçesinin esas ve şekle ait hükümlerini, hazırlama esaslarını ve bütçenin uygulanmasını esaslı bir şekilde saptamış ve yasal ilkeleri belirlemiştir.
23 Aralık 2017 günü 2018 yılı Merkezi Hükümet Bütçesi Meclis’te oylanarak kabul edildi. 2003 yılından beri Meclis’e sunulan bütçe Adalet ve Kalkınma Partisi’nin tek başına iktidar olmasından dolayı sunulduğu gibi geçiyor. Sunulan bütçe tasarılarının 2003-2018 yıllarında büyüklüğüne bakalım. Yıllara göre merkezi hükümet bütçesi büyüyor mu, yerinde mi sayıyor veya düşüyor mu?
Bütçe tasarılarını incelediğimizde Türk Lirası olarak ciddi artışlar söz konusu oluyor. TL bazında olan bu artış dolar olarak ne kadar oluyor birde bu açıdan ele alalım. Dolar hesaplamalarını yaparken o yıl içinde gerçekleşen ortalama kurları alarak hesaplamayı yaptım.
– Bütçe giderleri,
– Bütçe gelirleri,
– Vergi gelirleri,
– Devlet bütçesinden kişi başına düşen vergi,
– Devlet bütçesinden kişi başına düşen harcama, büyüklüklerine Türk Lirası, dolar ve kur sepeti yönünden bir bakalım.
Ülke büyümesi ile doğru orantılı bir büyüme yakalanabildik mi?
Vatandaştan toplanan vergiler ne kadar artmış,
Tabloya Türk Lirası olarak baktığımızda ortaya çıkan sonuçlar.
1) Bütçe ortalama olarak her yıl %12.4
2) Bütçe gelirleri ortalama her yıl %14.7
3) Bütçe vergi gelirleri ortalama her yıl %15.7 artığı görülüyor.
Tabloya 2003-2018 döneminde dolar olarak bakıldığında
1) Bütçe ortalama dolar kuru bazında yıllık %7.3 toplamda ise %109
2) Bütçe geliri ortalama dolar kuru bazında yıllık %11.3 toplamda ise %169.4
3) Bütçe vergi geliri ortalama dolar kuru bazında yıllık %12,3 toplamda ise %183,7
Büyüdüğü görülüyor. Gelirlerdeki büyümenin en büyük kaynakları
1) Özelleştirme gelirleri
2) Her yıl enflasyonun üzerinde artırılan vergi oranları
3) Kayıt dışı ekonominin sürekli olarak aşağı doğru çekilmesi
4) Yeni vergi türleri
5) Akaryakıt ve tekel ürünlerinden elde edilen Özel Tüketim Vergisi’nin yukarı yönlü güncellenmesi ile dolaylı vergi gelirlerinin sürekli olarak artış kaydettiğini söyleyebiliriz.
Kişi başına düşen vergi miktarı 2002 yılında 910 TL. 2018 yılında ise 7.325 Türk Lirası olmuştur.
Dolar olarak 2002 yılında kişi başına düşen vergi miktarı 602 iken 2018 yılında 1945 dolar olacağı görülüyor.
Dolar bazında vergi geliri 2235 dolara 2013 yılında tepe noktasına çıktığı, 22 Mayıs 2013’te Fed, tahvil alımlarını eylülden başlayarak azaltabileceğini açıklaması ile gelişen ekonomilerdeki para birimlerinin dolara karşı değer kaybının artması üzerine yerli para birimlerin değer kaybetmesi gelirlerin dolar olarak düşük gözükmesine sebep olduğu görülüyor.
Kaynak: Dünya Gazetesi-Özcan Kadıoğlu
