Övgü, ebeveynler ve eğitimciler tarafından çocuklar üzerinde yaygın kullanılan bir ödüllendirme biçimidir. Ne var ki, övgünün yanlış şekilde kullanımı yarardan çok zarara sebep olabiliyor. Toronto Üniversitesi’ndeki Ontario Eğitim Araştırmaları Enstitüsü ile ABD ve Çin’den bir grup araştırmacının ortak yürüttüğü çalışmaya göre, akıllı oldukları belirtilerek bu özelliği övülen çocukların, dürüst davranmama eğilimleri artıyor. Araştırma sonucunda elde edilen bulgular, övgünün yanlış biçimde kullanımının ters tepebildiğini ortaya koyuyor.
Yapılan çalışmada “akıllısın” ve “çok iyi gidiyorsun” gibi iki temel övgü biçiminin etkileri karşılaştırıldı. Psychological Science’da yayımlanan ilk çalışmaya göre, akıllı oldukları söylenerek övülen okul öncesi çağı çocuklarının, “çok iyi gittiği” belirtilen aynı yaş grubu çocuklara kıyasla kopya çekmeye daha yatkın oldukları görüldü. Developmental Science’da yayımlanan ikinci çalışmada ise, “akıllı olmasıyla ünlüdür” şeklinde övgülere maruz kalan çocukların kopya çekmeye daha yatkın olduğu görüldü.
İlk çalışma dahilinde, araştırmacılar yaşları üç ila beş arasında değişen çocuklara bir tür tahmin etme oyunu oynattı. Yapılan deneylerde, çocuklar başarılı olduklarında; bir grup çocuğa “çok akıllısın” yönünde, diğer gruba ise performansları vurgulanarak “çok iyi gidiyorsun” şeklinde övgü dolu ifadeler kullanıldı. Övgülerin ardından her çocuk tahmin oyununa devam etti. Bir süre sonra, her bir çocuktan kopya çekmeyeceklerine dair söz alan araştırmacılar, çocukların oyun için bulunduğu odadan ayrılarak gizli kamera ile çocukların hareketlerini takip ettiler.
İki övgü arasında ince bir fark olmasına karşın, “çok akıllısın” şeklinde övülen çocukların, “çok iyi gidiyorsun” şeklinde övülen çocuklara kıyasla dürüst olmamaya daha yatkınlık gösterdikleri görüldü. Araştırma sonuçlarının her yaş grubu için de aynı olduğu belirtiliyor.
İkinci çalışmada ise ilk araştırmadaki “çok akıllısın” övgüsüne benzer biçimde çocuklara “akıllı olmalarıyla ünlü” oldukları övgüsü yapıldı ve bu övgü üzerine çocuklarda kopya çekme davranışına yatkınlığın ortaya çıktığı gözlemlendi. Araştırmacılara göre, övgü, göründüğünden çok daha karmaşık bir olgudur. Çocuğun herhangi bir becerisini övmek, o becerinin çocuğa ait akıl gibi değişmez özelliklerle alakalı olduğu izlenimi uyandırıyor. Yani bu durum belli davranışları ya da harcanan çabayı övmekten daha farklıdır.
Beceriye yönelik övgüden kaynaklanan bu olumsuz etkilerin muhtemel sebeplerinden birisi; bu tip övgülerin çocuğu baskı altına almasıdır. Becerisi övülen çocuklar, kopya çekme pahasına da olsa beklentileri karşılama zorunluluğu hissediyor. Öte yandan becerisi övülen çocuklar, aynı beceriyi gerektiren daha zorlu görevlerle karşılaştığında hayal kırıklığına uğrayarak motivasyon yitimi yaşıyorlar. Ancak çocuğun davranışını ve gelişimini övmek ise çocuğu sürekli olarak başarılı performansa zorlamak anlamına gelmediği için de beceri övgüsü gibi olumsuz etki yaratmıyor.
