İnternet üzerinden ya da günlük hayatta alışverişin en çok yapıldığı güne Amerikalılar Kara Cuma (Black Friday) ismini veriyor. Araştırmalar, Kara Cuma nedeniyle atmosfere normale göre 385 bin ton karbondioksit gazının fazladan salındığını gösteriyor.
Kara Cuma aslında Amerika Birleşik Devletleri’nde (ABD) Şükran günü olan kasımın dördüncü perşembesini takip eden cuma gününü ifade ediyor ve 1952’den bu yana Noel alışveriş sezonunun ilk günü kabul edilerek indirimler başlıyor.
Euronews’ten Kerem Congar’ın haberine göre geçtiğimiz yıl yani 2020 Kasım’ında Kara Cuma haftasında yapılan alışverişler bir önceki seneye göre yüzde 22 oranında arttı. ABD’de başlayan bu tüketim çılgınlığı elbette internet kullanımının da artmasıyla birlikte tüm dünya ülkelerine yayıldı.
Kimileri internet sitelerinin indirimleri için ekran karşısında dakikaları sayarken, kimi insanlar da mağazalarda akın ediyor. Bazı müşterilerin indirimleri ürünleri satın alabilmek için birbirlerine fiziksel şiddet uyguladığını görmek artık sıradan bir olay.
“Kara Cuma aşırı üretim, tüketim ve stoklamaya sebep oluyor”
Birçok sivil toplum örgütü (STK), Kara Cuma ve benzeri alışveriş kampanyalarını reddederek aşırı tüketime karşı kampanyalar yürütüyor. Bu sivil toplum örgütlerinden en büyüğü İngiltere’de 2013’te kurulan Fashion Revolution (FR) adlı kuruluş.
FR’nin kurucusu Cary Somers, Kara Cuma haftasının endüstriyi aşırı derecede üretime sürüklediğini, bu malların hızlı bir şekilde satılabilmesi için de aşırı tüketimin körüklendiğini belirterek, “Büyük indirim kültürü marka ve firmaları aşırı üretim ve stok yapmaya itiyor. Bu firmalar Black Friday ya da benzeri indirim kampanyalarıyla bu stoğu kolayca eritebileceklerini biliyor. Potansiyeli olan her tüketiciyi boş geçmemek için türlü türlü yöntemlere başvuruluyor.” diyor.
Normalde satılamayan teknolojisi eskimiş ya da eski moda ürünlerin stoklardan eritilebilmesi için büyük çapta indirimler yapılıyor. Firmalar söz konusu ürünleri indirimlerle de eritemeyince bağış yapma ya da çöpe atma gibi eylemlere başvuruyor.
Satılamayan ürünler çölü kirletiyor
Geçtiğimiz günlerde Şili’de bulunan Atacama Çölü’ne atılan ikinci el ve satılamayan tekstil ürünlerinin sebep olduğu büyük kirlilik basına ve sosyal medya hesaplarına yansımıştı.
Kara Cuma döneminde aşırı üretim, tüketim, endüstri ürünlerinin sevkiyatı, kargo uçakları, kargo gemileri, üretim esnasında kullanılan kimyasallar, üretimde kullanılan enerji, fosil yakıt kullanımı, mağazaların uzun süre açık kalması sebebiyle kullandığı elektrik ve sayılabilecek daha birçok nedenden ötürü ortaya çıkan emisyon oranıysa oldukça korkutucu boyutlarda.
Money.co.uk’in araştırmasına göre 2021’in Kara Cuma haftasında açığa çıkacak karbondioksit oranı tam olarak 386.243 ton. Yani dünyanın en büyük hayvanı olan mavi balinalardan 3 bin 679 tanesini bir araya getirsek, bu sera gazı ağırlığa eş değer olduğunu görüyoruz.
“İnsanlar alışveriş yaparken artık daha duyarlı”
Uzmanlar, Kara Cuma döneminde indirimlerin yüzde 10 oranında daha az yapılmasının, dünya genelinde açığa çıkan karbon salımını yüzde 11 oranında düşürdüğünü hesapladı.
Money.co.uk verilerine göre tüketiciler Covid-19 pandemisinin ve iklim değişikliğinin beklenmedik doğa olaylarına sebebiyet vermesinden dolayı alışveriş yaparken son 12 ayda daha duyarlı davrandı. Birleşik Krallık’ta her 4 kişiden biri çevrimiçi olarak (internet üzerinden) bir şeyler satın alırken bu eylemin çevreye olan etkisini de düşündü. Geçen seneye göre bu durum, yüzde 88 oranında artış gösterdi.
Z kuşağı çevreye karşı en duyarlı yaş grubu
Anketlere bakıldığında Z kuşağının (1998 ile 2012 arasında doğan kişiler) çevreye karşı en duyarlı grup olduğu görülüyor. Bu genç kuşak çevreye daha az karbon salımı olması için ortalama 10.54 euro daha fazla harcayabileceğini açıkladı.
Money.co.uk’in finans uzmanlarından Salman Haqqi, bazı ülkelerde insanların çevreye karşı daha duyarlı davranmaya başladığını ancak bunun için çok daha fazlasının yapılması gerektiğini belirtiyor.
Royal Mail ya da UPS gibi posta ve kargo şirketleri çevreye karşı daha az karbon salımı yaymak amacıyla filolarındaki fosil yakıtlı araçları, elektrikli araçlarla değiştirmeye başladı. Ancak dünyadaki elektrik üretiminin yüzde 71’inin kömür ve benzeri fosil yakıtlardan elde edildiği gerçeği, tüketiciler için aslında elektrikli arabaların şu an için “kötünün iyisi” bir seçenek olduğunu gösteriyor.
İngiltere’de tüketicilerin yüzde 60.45’i sıradan bir kargo şirketi kullanan internet sitelerinden alışveriş yapmamayı tercih ettiğini belirtiyor.
2006’dan bu yana sadece ABD’de Kara Cuma haftasındaki alışveriş çılgınlıklarında 10 ölüm ve 111 yaralanma vakası rapor edildi.
