1 Eylül günü video konferans aracılığı ile yatırımcılarla buluşan Merkez Bankası Başkanı ilk sinyali orada vermişti; Merkez Bankası’nın iletişiminin manşet enflasyon yerine çekirdek enflasyona odaklanacağını.
Bu ilk sinyal, son yıllarda hedefi hedefleyen (yüzde 5) Merkez Bankası’ndan, hedefin iki katı kadar olan kendi enflasyon tahminini hedefleyen Merkez Bankası’na, çok kısa sürede bu tahminin de tutmayacağı anlaşılınca şimdi de manşet enflasyonu bırakıp çekirdek enflasyonu kılavuz alacağını söyleyen bir Merkez Bankası’na gelişin sinyali idi.
İşte Çarşamba günü Alman-Türk Ticaret ve Sanayi Odası’nda konuşan Merkez Bankası Başkanı Şahap Kavcıoğlu, dilinin altındaki baklayı daha açık biçimde çıkardı: Manşeti bırakın, çekirdek enflasyona bakın.
Öyle ya Beştepe kendisinden faiz indirimi bekliyor. Cumhurbaşkanı’nın sözleriyle, “Yani bizim bir defa faizleri düşürmemiz şart, onun için de yani Temmuz-Ağustos, buraları bulacağız ki faiz düşmeye başlasın” diye bir beklenti vardı.
Daha fazlası, sonrasında, “Enflasyon noktasında da Ağustos’u geride bıraktığımızda düşüşü göreceğiz. Şu anda bulunduğumuzun çok çok altında olur. Bunu da özellikle buradan sinyalini belli bir yerlere vermiş oluyorum. Bundan böyle enflasyonun daha yukarı çıkması mümkün değil zira faiz oranlarında düşüşe geçiyoruz. Yüksek faiz bize yüksek enflasyonu getirecektir. Ağustos ayı kırılma noktasıdır. Artık biz düşük enflasyona inşallah geçeceğiz” demişti.
Peki ne oldu?
Ağustos enflasyonu öyle telaffuz edildiği gibi düşmedi. Temmuz sonundaki bulunduğumuz yerin “çok çok altında” değil, üstünde idi. Temmuz ayında yıllık yüzde 18.95 iken, ağustos ayında yüzde 1.12’lik aylık artışla yüzde 19.25’e çıkıyordu.
Cumhurbaşkanı ise “çok çok altında” bekliyordu.
Bu sonuç bile, otomotivde matrah değişikliği yapılarak, ÖTV düşüşü sağlanması, bunun da bazı otomobillerde fiyat düşüşü getirmesiyle kısmi aşağı çekme etkisine karşın aylık TÜFE yüzde 1.12 artış göstermişti. Bu manevra bile işe yaramadı.
Oysa enflasyon ivmesi ve fiyatlama davranışındaki bozulma, bırakın marjinal bir faiz indirimini tersine aylar öncesinden artış gerektiriyordu.
Haziran ve temmuz ayında olduğu gibi, ağustosta da fiyatlama davranışındaki bozulma giderek belirginleşiyordu.
Ağustos ayında TÜFE’yi oluşturan 415 mal ve hizmet fiyatından 307’si artarken, azalanlar düşüldüğünde net 250 kalemin fiyatında artış görülmüş. Oysa TÜFE serisinde ağustos aylarında 2003’den bu yana görülen net artış en yüksek 135 olmuş. Yani, çoğunlukla ucuzlama dönemi olan ağustosta rekor kırılmıştı.
Enflasyonu düşüremiyoruz bahane lazım
İşte böyle tabloda, iki ana “söylem” iletişimi başlatıldı. Birincisi, küresel emtia ve enerji fiyatları dünyada da enflasyonu yükseltiyor. O ülkelerde de bunun “geçici” olduğu vurgulanıyor. O zaman biz de böyle söyleyelim biçiminde bir iletişim başladı.
İkincisi de yine bununla uyumlu olarak, manşet enflasyonda emtia ve gıda fiyatları kaynaklı bir sıçrama var, bu geçici ise biz o zaman çekirdek enflasyona bakalım iletişimi.
İşte Merkez Bankası Başkanı Şahap Kavcıoğlu’nun çarşamba günü seslendirdiği temanın ana noktası bu iki söyleme dayanıyordu.
Mali piyasalar ne denmek istendiğini kısa sürede anladı ve TL hızla değer kaybetti.
Kavcıoğlu “Kısa vadede enflasyon görünümünde etkili olan geçici unsurların etkisini yitireceğini ve son çeyrekte enflasyonun düşüş eğilimine gireceğini düşünüyoruz. Gıda dışı enflasyonun yılın geri kalanında da manşet enflasyonun altında kalmaya devam etmesini bekliyoruz” diyerek başladığı çekirdek enflasyon vurgusunda, nedense şimdiye dek referans alınmayan IMF ve küresel merkez bankacılara atıfta bulundu; “Bu çerçevede, merkez bankaları ve politika yapıcılar; gıda fiyatlarındaki gelişmeleri, çekirdek enflasyon gelişmelerini ve artan enflasyonun enflasyon beklentilerine etkisini takip ediyorlar” diyerek.
Kavcıoğlu, “IMF, Dünya Ekonomik Görünümü (World Economic Outlook) raporunun son güncellemesinde, merkez bankalarının fiyat dinamiklerini analiz etmesi ve enflasyondaki hareketlerin geçici olup olmadığını dikkate alması gerektiğini kaydetti. Türkiye’de de gıda fiyatları yükselişte ve temmuz ve ağustos aylarında gıda fiyatları enflasyonu gerek tarihsel ortalamalardan gerekse gıda dışı enflasyondan belirgin olarak yüksek seyretti” vurgusuyla, on yıllarca sıfıra yakın enflasyonla yaşayan dünyanın ortakçısı olmaya talip oluyordu.
“Diğer merkez bankalarında olduğu gibi bizim de salgının getirdiği arz ve talep şokları neticesinde ortaya çıkan fiyat hareketlerinin geçiciliğine dair analizlerimizin bulunduğunu paylaşmak isterim. Para politikasının etkileyebildiği talep unsurları, çekirdek enflasyon gelişmeleri ve bunların orta vadeli enflasyon hedefimizle uyumlu seyretmesine ilişkin analizler yanında, önümüzdeki dönemde arz şoklarının yarattığı etkilerin ayrıştırılmasına biraz daha fazla ağırlık verilecektir.”
Öyle ki şu tabloyu paylaşırken, sanki Türkiye yüzde 2-3’lük enflasyonla yaşarken, emtia ve gıda fiyat şokuyla karşılaşmış Norveç’le aynı ligdeymiş gibi normalleştirme çabasına giriyordu. Ayrıca sunumundaki verilerde en tepede, nedense Norveç’in yurtiçi imalat maliyetlerini değil de ihracat fiyatlarını da kapsayan bileşik üretici fiyatlarını içeren endeks kullanılmıştı. (Türkiye’nin ÜFE’sine kardeş bulma çabasından mı?)
Ülkemizdeki politika hatalarına ortak aramak için en yüksek üretici fiyatı artışı bulup tahtanın başına yazma çabasına girişilirken, Norveç’te ÜFE artışında yıllık yurtiçi imalat maliyeti yüzde 7.6 yerine ihracat fiyatlarını da içeren bileşik ÜFE yüzde 43.4 olarak yansıtılıyordu. (Kaynağım: Norveç İstatistik Enstitüsü https://www.ssb.no/en)
Kaynak: TCMB
Kavcıoğlu belli ki sunumda kullandığı verilere dikkatle bakmamış. Diğer gelişen ülkelerde ÜFE yüzde 30’lara kadar artış gösterirken neden TÜFE artışları yüzde 4-5-6 seviyesinde olmuş da neden Türkiye’de yüzde 40-50 aralığındaki üretici fiyatlarına karşılık yüzde 20’lik TÜFE ortaya çıkmış? Bu sunum tablosunda da enflasyondaki politika yetmezliği ve diğer ülkelerden ayrışma çok açık biçimde görülüyor.
OECD verilerine göre (Temmuz itibariyle) tüm OECD ülkeleri ortalama üretici imalat fiyat artışları yıllık yüzde 11.4 iken, tüketici fiyat artışı ortalaması yüzde 4.4 olmuş.
ugurses.net
Şimdi çıkıp da gelişmiş ya da gelişmekte olan ülkelerden, Türkiye’deki hatalı politikalara ortakçı aramak, Türkiye’deki aşırı fiyat hareketini küresel gelişmelere montajlayarak normalleştirme çabası, tam da kamuoyu ile dalga geçmek demek. Hem de seçilmiş verilerle.
Madem emtia, gıda, taşımacılık fiyat şokları küresel olarak her ülkeye benzer şoku yaratıyorsa Euro Bölgesi’nde yüzde 10, OECD toplamında yüzde 11.4’lük bir üretici maliyet artışı getirirken, Türkiye’de neden yüzde 45 oluyor? Neden OECD ortalaması yüzde 4.4’Lük TÜFE gösterirken, Türkiye 20’lik TÜFE’ye mahkum oluyor? Neden ÜFE artışı İngiltere, Avustralya ve Yeni Zelanda’da yüzde 5’in altında olup, tüketici enflasyonu da yüzde 2-4 arasında kalabiliyor?
Temel sorun şu; Merkez Bankası Başkanı enflasyonu dert edinmiyor, Beştepe’den beklenen faiz indirim haberini nasıl hayata geçirebileceğini, bunun yolunu nasıl yapabileceğini düşünüyor.
Ağustos ayında, 415 mal ve hizmet kaleminden, enerji ve gıda ile içecek kalemleri dışarıda bırakıldığında kalan 268 mal ve hizmetin yıllık fiyat artışlarının medyan değerini yüzde 20.6 olarak hesaplıyorum. Bu oran kabaca, aşırı düşüş ve yükselişlerin tıraşlandığı orta noktayı gösteriyor. Oysa ortalama değer olan çekirdek enflasyon (C tanımlı olanı) yüzde 16.8’i gösteriyor.
Merkez Bankası Başkanı ise her şeyi bırakıp yüzde 16.8’e bakacağını ilan ediyor.
Madem çekirdek enflasyona bakacaksınız medyan çekirdek enflasyon değeri bize yüzde 20.6’yı gösteriyor. Yani indirim değil, artırım eşiğindesiniz.
Ankara’daki bu dönüp dolaşıp gelinen aynı döngü, TL’nin neden güçlenemeyeceğinin de itirafı. Çocuk kandırmacasına dönen para politikası ile TL değer kaybediyor, TL güçlenemedikçe enflasyon çapalanamıyor, enflasyon çapalanamadıkça fiyatlama davranışı bozuluyor, yeni bir patikaya doğru savruluyoruz.
Kaynak: ugurses.net-Uğur Gürses
https://ugurses.net/2021/09/09/enflasyonda-yanlis-politikalari-normallestirme-cabasi/
