Plastik kullanımı, dünya genelinde son kırk yıl içerisinde büyük bir yaygınlık kazandı. Günümüzde, Kuzey Kutbu’na yağan kar tanelerinden Pasifik Okyanusu’nda oluşan devasa çöp adalarına varıncaya dek gezegenin her köşesine dağıldı ve en ciddi çevresel tehditlerden birine dönüştü. Her yıl üretilen 400 milyon metrik ton plastik atığın çok büyük bir kısmı ayrışmadan önce yüzlerce yıl bekleyeceği çöp alanlarına ya da doğal ortamlara atılıyor.
Son yıllarda bu sorunu bilimsel olanaklar aracılığıyla ortadan kaldırmayı amaçlayan pek çok araştırma sürdürülüyor. Nature dergisinde yayınlanan yeni bir araştırmaya göre, bilim insanlarınca geliştirilen bir yapay zekâ programı, plastiği yalnızca birkaç gün içerisinde bileşenlerine ayırarak yok eden bir enzim geliştirmeyi başardı. Araştırma makalesinde tanıtılan enzim, kumaşları ve yiyecek-içecek ambalajlarını üretmek için yaygın biçimde kullanılan ‘polietilen tereftalat’ veya kısaca PET maddesini kimyasal yapı taşlarına ayırıyor.
YENİ BİR GERİ DÖNÜŞÜM YÖNTEMİ
Araştırmacıların ulaştığı sonuçlar, yapı taşlarına ayrıştırılan maddelerin tekrar plastiğe dönüştürülebilmesi nedeniyle ideal bir plastik geri dönüşüm süreci yarattığını vurguluyorlar. ABD’nin Austin kentinde bulunan Texas Üniversitesi’nde kimya mühendisliği profesörü ve çalışmanın ortak yazarı olan Hal Alper, “Bu araştırmanın plastik dönüşümlü bir ekonomi oluşturmak için yeni yöntemler yaratmaya başlamasını umuyoruz” diyor.
Bilim insanları ilk kez 2005 yılında ‘hidrolaz’ adı verilen bir enzim çeşidinin PET türü plastikleri oluşturan molekül zincirlerini parçalayabildiğini keşfettiler. O tarihten beridir aynı süreci tekrarlayan enzimler geliştirebilmek amacıyla çeşitli araştırmalar sürdürülüyor. Fransa merkezli Carbios şirketi de aynı amaç doğrultusunda PET atıkları dönüştürebilecek bir tesis kurmaya odaklanan kuruluşlardan biri.
UCUZ, HIZLI VE GÜVENLİ BİR SEÇENEK
Üretilen yeni enzim, oda sıcaklığında ayrıştırma sürecini gerçekleştirebilmesi nedeniyle düşük enerji kullanan ucuz bir geri dönüşüm alternatifi haline getiriyor. İşini kısa sürede yapması da bir diğer avantajlı özelliği. Hal Alper ve meslektaşları araştırmalarına kimi bakterilerce üretilen ve ‘Petaz’ adlı bir enzimle başlayarak enzimin hızlı biçimde ve düşük sıcaklıklarda çalışmasını sağlayacak bir yapay zekâ yazılımı geliştirdiler. Uzun çalışmalar sonucunda ürettikleri enzim plastik şişe ve kapları 24 ilâ 48 saat içinde parçalamayı başardı.
Alper verdiği bir demeçte, bu süreci endüstri açısından daha uygun koşullarda ölçeklendirme ve aynı yöntemi diğer türden plastik atıklar üzerinde uygulama hususlarında araştırmalarına devam ettiklerini aktarıyor. Kullanılan bu yöntemin gelecek için gerçek bir çözüm sunma umudu taşıdığını sözlerine ekliyor.
