İlaç şirketleri patentli ilaçlarını geliştirmek ve koruma için milyarlarca Dolar harcıyor. Yapay zeka bu alanda bir devrime yol açabilir mi? Yepyeni bir gelişmeyi tanıtan araştırmacılar, yapay zekanın piyasadaki mevcut ilaçları üretmek için, patentleri ihlal etmeyen yöntemler kullanabildiğini gösterdi.
Chematica adı verilen yazılım, retrosentez adı verilen bir işlem gerçekleştiriyor. Bu işlem, bir makinenin nasıl çalıştığını anlamak için bir mühendisin makineyi parçalarına ayırıp incelediği ‘tersine mühendislik’ yöntemine benziyor. Chematica’da bu süreç, kimyasal etkileşimlerin nasıl gerçekleştiğine dair derin bir bilgi birikimi sayesinde gerçekleşiyor. Yaklaşık 70 bin adet sentetik kimya ‘kurallarını’ bilen yapay zeka ayrıca belirli tepkimelerin ortaya çıkması ve uygun moleküllerin bulunması durumunda binlerce ikincil kuralı da kullanabiliyor. Daha sonra bir algoritma çok büyük sayıda muhtemel tepkime dizilerini inceleyerek, aynı sonuca ulaşan bir başka yol arıyor.
Satranç hamlesi hesaplamaktan farksız
Güney Kore Ulsan Ulusal Bilim ve Teknoloji Enstitüsünden (UNIST) Bartosz Grzybowski “Aslında, sentetik ihtimallerden oluşan dev ağacın dallarında geziniyorlar bu yüzden çözmeye çalıştıkları şey aslında bir grafik arama problemi. Tıpkı satranç gibi, bu algortimaların yaptığı her bir sentetik hamle, yıllar içinde, programın doğru yöne gidip gitmediğini belirlemek için geliştirdiğimiz skor fonksiyonları tarafından değerlendiriliyor.” diyor.
Satranç benzetmesi, öylesine yapılmış bir benzetme değil. Yaklaşık 20 yıldır bu çalışma devam ediyor ve araştırmacılar, yapay zekanın değerlendirmesi gereken ‘pozisyon’ sayısının bir satranç programının değerlendirdiği pozisyon sayısıyla benzer sayıda olduğunu gördü.
İnsan eliyle de yapılabilir ama uzun sürer
Grzybowski “Prensipte bir insan uzmanın da bunu ya da buna benzer bir sentetik rotayı hazırlayabileceği söylenebilir. Yeterli süre verildiğinde bu kesinlikle mümkün. Ancak Chematica aynı işi birkaç dakika ya da saatte yapabiliyor. Yani bu 46838383 x 25405 sayısını kalem kağıtla çarpmaya çalışmak ve bir hesap makinesi kullanmak arasındaki farka benziyor.” diyor.
Bu çalışma her ne kadar heyecan verici olsa da ilaç sektörünün devlerinin bu şekilde alt edilmesini beklemeyin. Çünkü Chematica 2017’de ilaç devi Merck tarafından satın alındı. Bu teknoloji, büyük şirketlerin ilaçlarını patentsiz şekilde üretmekten ziyade, şirketlerin patentlerini sağlama alması için kullanılacak gibi görünüyor.
Patenti ortadan kaldırmak yerine korumak için kullanılabilir
Gryzbowski “En son araştırmamızda, patentlerle sıkı sıkıya korunan üç adet ilacı inceledik. ‘Aptal’ bir bilgisayar, bu ilaçları üretmek için sentetik çıkış yolları bulmakta zorlanmadı. Peki ya rakipleriniz böyle bir aracı kullanmaya kalkışırsa? Patentinizi geçersiz kılabilirler mi? Sizin de böyle bir araç kullanmanız gerekir mi? Ya onlar daha iyi bir versiyonu geliştirirse? Bu tarz sorular, birbiriyle yarışan benzer yazılım çözümleri geliştirme konusunda bir silahlanma savaşına yol açabilir.” diyor.
Kaynak: dunyahalleri.com-Semih Sönmez
