Vegan yapay deriler nasıl üretilir? Deri endüstrisi dünyanın en çok ticareti yapılan ürünlerinden olmanın yanı sıra, yıllık 80 milyar doları (USD) aşan bir hal almış durumda.1 Fakat bu ürünlerin üretiminde kullanılan hayvansal ürünler ve sert kimyasallar, deri üretimi ve kullanımını yalnızca hayvan hakları savunucuları için değil, çevreciler için de sorunlu hale getiriyor. Neyse ki yapılan araştırma, geliştirmeler ve girişimcilerin destekleri sayesinde gerçek deri görünümü ve hissine sahip olan alternatif vegan derilerin üretimi mümkün hale geldi.
Veganlık, çeşitli nedenlerle hayvan kullanımı yoluyla elde edilen gıdaları, giyecekleri ve diğer tüm yan ürünleri kullanmayı reddetme şeklinde tanımlanabilir. Peki ‘deri’ dediğimiz madde hayvanlardan elde edilirken, bunun veganı nasıl üretilebilmiş olabilir? Sorusu aklınızı kurcalamaya başlamıştır. Bu sorunun yanıtı doğanın leziz meyvelerinin ve bitkilerinin kabuklarında gizliymiş meğer…
Kaktüsten Deri Üretmek
Meksikalı iki girişimci olan Adrián López Velarde ve Marte Cázarez, kaktüsleri çok gerçekçi görünen bir vegan deriye dönüştürmek için yeni bir yöntem geliştirdi. “Desserto” adını verdikleri vegan derinin ham maddesi olan kaktüsler, Meksika’nın Zacatecas eyaletindeki plantasyonlarında yetiştiriliyor. Kaktüs, hayvan derisini taklit etmek için mükemmel bir doku yapan sağlam, kalın bir deriye sahiptir.
“Bu hammaddeyi kullanma fikri, bu bitkinin büyümek için suya ihtiyacı olmadığı ve Meksika Cumhuriyeti’nde bol miktarda bulunduğu için tasarlandı. Ayrıca bu kaktüsler sembolik olarak Meksika’yı temsil ediyor.” diye paylaştı López Velarde. “Ayrıca, bu malzemeyi çeşitli endüstrilere dahil edebilmek için istikrarlı ve bol miktarda hammadde kaynağına güvenmek esastır. Şu anda nopal ektiğimiz 2 hektarlık bir alana ve ayrıca 40 hektarlık bir genişleme kapasitesine sahibiz. Üretim kapasitesi ile ilgili olarak ayda 500.000 lineer metreye sahibiz.”
Organik olarak yetiştirilmiş kaktüs bitkilerinden kesilen olgun yapraklar temizlenip eziliyor ve işlenmeden önce üç gün güneşte kurumaya bırakılıyor. Daha sonra bu iki girişimci kafadar tarafından geliştirilmiş yöntemler ile deriler doğal olarak boyanıyor. Bu işlemlerin ardından organik sertifikalı ve yaklaşık on yıl boyunca düzenli kullanıma dayanabileceği söylenen vegan deri elde edilmiş oluyor. Şu an için araba koltukları, ayakkabılar, el çantaları ve giysiler gibi çeşitli ürün gamına sahip olan start-up’ın vegan derileri, fiyatlandırma açısından hakiki deri ile hemen hemen aynı konumda yer alıyor. Projeleri iki girişimciye Almanya’nın Münih kentinde düzenlenen VII Uluslararası Yeşil Ürün Ödülü’nü kazandırmış. İkilinin web sitesini ziyaret etmek için tıklayın.
Ananastan Deri Olur mu?
Dr. Carmen Hijosa tarafından kurulan Piñatex firması, ananas yapraklarından elde edilen selüloz lifleri sayesinde hakiki deri ile benzer bir kaliteye sahip yapay vegan deri üretimi gerçekleştiriyor. Firma son yıllarda hayvansal ürün içermeyen deri üretiminde yaygın olarak kullanılan plastik ve petrol bazlı alternatifler olan çevreye zararlı PU ve PVC’ye alternatif olarak ortaya çıkmış ilk doğal vegan deri markalarından birisidir. Ananastan elde edilen deriler için daha az karbon emisyonu gerektirmesi açısından PU ve PVC derilerden çok daha çevre dostudur. Fakat yine de polilaktik asit ve son ürünü biyolojik olarak parçalanamaz hale getiren petrol bazlı bir reçine ile karıştırıldığı bilinen bilgiler arasında. Piñatex web sitesini ziyaret etmek için tıklayın.
Peki ya Mango?
Hollandalı start-up Fruitleather Rotterdam, meyve pazarlarından elde edilen artık mangoları kullanılarak dayanıklı vegan bir malzeme olan mango derisini geliştirdi. Kumaş, mangoların ezilmesi ve kaynatılmasıyla oluşturuluyor. Bu işlem sayesinde bakteriler ortadan kaldırılmış oluyor. Elde edilen ezilmiş macun kıvamındaki mango çeşitli doğal katkı maddeleri ile karıştırıldıktan sonra kuruması için tabakalara yayılıyor. Firma ürettiği deri malzemenin %100 sentetik içermediğini ve gıda israfını azaltmaya yardımcı olduğunu söylüyor olsa da, elde edilen deri petrol bazlı plastikten türetilmiş polyester bazlı bir tekstil astara presleniyor. Mango derisi son zamanlarda Londra merkezli sürdürülebilir vegan tekstil firması Luxtra’nın yeni vegan deri çanta koleksiyonunda kullanılmış. Fuitleather Rotterdam web sitesini ziyaret etmek için tıklayın.
MuSkin (Aka Mantarı Derisi)
MuSkin olarak da bilinen mantar derisi, şu anda ananas derisine rakip olabilen en iyi vegan deri malzemelerinden biridir. Sığır derisini andıran görünümüne rağmen kesinlikle hayvansal ürün içermez. Doğal olarak tabaklanmış Phellinus ellipsoideus mantarlarının üst kısımları kullanılarak deri benzeri bir görünüm elde edilir. %100 mantar bazlı olduğundan biyolojik olarak parçalanabilir özelliğe sahip olan bu deri, sahip olduğu bu özellik sayesinde çevrenin korunmasına katkı sağlıyor.
Elmadan da Deri Yapmışlar
Görünen o ki, elma kabuğu küspesi (yağı ya da suyu çıkarılmış bitkinin, genellikle hayvan yemi ya da yakacak olarak kullanılan kuru kalıntısı, posası) yapay deri elde etme sürecinde oldukça kullanışlı. Moda markası Samara, meyve suyu endüstrisinin yan ürünü olan elma kabuklarını kullanarak bir vegan deri yaratmak için Avrupa’daki küçük bir fabrikayla iş birliği yapmış. Samara web sitesini ziyaret etmek için tıklayın.
Derinin üretiminde elma kabuğu küspesi mikrofiber veya PU ile karıştırılıyor. Bu maddeler plastik bazlı olsa da PU, deri alternatiflerine kıyasla çok daha küçük miktarlarda kullanılıyor. İtalya merkezli bir başka şirket olan Frumat Leather da, hakiki deri yerine elma kabuğu kullanarak yapay deri üretimi gerçekleştiriyor ve üretilen deriler şu anda vegan spor ayakkabı markası Womsh tarafından kullanılmakta.
Vegea (Aka Üzümü Derisi)
İtalyan biyomateryal girişimi Vegea, şarap üretiminde kullanılan üzümlerin kabuklarından, çekirdeklerinden ve törpülerinden deriyi taklit eden doğal bir hammadde yarattı. “Şarap atıklarını” çevre dostu yumuşak deri benzeri bir malzemeye dönüştüren Vegea’nın buluşu, alanlarında büyük firmalar ile ortaklık kurma fırsatı kazandırdı. H&M ile el çantaları ve ayakkabılar yapmak üzere ortaklık kuran firma, 100. yıl dönümünü kutlayan otomobil devi Bentley’in, kutlama kapsamında hazırladığı elektrikli lüks coupe konsepti EXP 100 GT otomobilinin içini kaplamak üzere anlamış.
Soya Fasulyesi Derisi
Ticari olarak piyasaya sürülememiş bu deri, Endonezya merkezli bir girişim olan XXLab tarafından geliştirilmiş. Tofu (Japonya, Tayland ve Çin’de yenilen soya ile yapılan tipik Uzak Doğu yemeği) ve tempeh (soya fasulyelerinin fermente edilmesi ile üretilen Endonezya kökenli geleneksel bir besin maddesi) üretiminden arda kalan soya fasulyesi atıklarını kullanarak vegan deri kumaş oluşturmayı hedefleyen araştırmacılar, deri üretmenin yollarını araştırmış. Sıvı artıkları sirke, şeker, gübre ve bakteri ile mikrobiyal selüloz haline gelinceye kadar kaynatarak elde edilen karışım kurutulduktan sonra ayakkabı, çanta ve cüzdanlarda kullanıma uygun bitki bazlı vegan bir deri elde edildiği söyleniyor. Ne yazık ki girişim web sitesi üzerinden üretimi durdurduğunu açıklamış durumda.
Hindistan Cevizi Derisi
Hindistan’da bir start-up olan Malai, artık hindistancevizi suyunda yetiştirilen bakteri selülozu kullanarak, muz, kenevir veya tik yaprakları gibi diğer doğal liflerle işlenip rafine edilmiş dayanıklı deri benzeri bir malzeme oluşturmak için çalışmaya devam ediyor. Üretim döngüsünün herhangi bir aşamasında hiçbir toksik madde veya herhangi bir plastik kaplama kullanmadan elde edilen son ürün, yalnızca vegan dostu olmakla kalmayıp, gerçek deriye kıyasla çok daha az kaynak harcayarak elde edilmesi sayesinde ilgi çekiyor.
Vegan görüşü eleştirenlerden bile olsanız, yiyecek ve deri üretimi için hayvan yetiştirmenin çok miktarda ağaçlardan arındırılmış otlak alana, yeme, su kaynağına ve fosil yakıta ihtiyaç duyduğu bir gerçek. Ayrıca Çevre Koruma Ajansı (EPA) hayvancılığın neden olduğu hava kirliliğini suyollarının en büyük tehdidi olarak kabul etmektedir. Bu şartlar altında hayvancılığın çevreye verdiği zararları görmezden gelebilmek mümkün değil.
Doğal olarak alternatif çözümler üreten, daha doğa dostu sayılabilecek vegan derilerin hayvanları ve çevreyi kurtarabileceği düşünülmekte. Ayrıca Infinitum Global tarafından hazırlanmış bir rapora göre vegan deri pazarının 2025 yılına kadar 89 milyar dolara (USD) ulaşacağını tahmin ediliyor.2
