Araştırmanın bulguları, yaygın risk faktörleri ve diyet özelliklerinden bağımsız olarak ultra işlenmiş gıda tüketiminin bilişsel bozukluklar ve inme riskinde artışla ilişkili olduğunu göstermektedir.
Ultra işlenmiş gıdalar, yüksek şeker, tuz ve yağ ilaveli, protein ve lif oranı düşük gıdalardır ve tuzlu ve şekerli atıştırmalıklar, cips, hamburger, ketçap, mayonez, dondurma, aromalı tahıllar, meşrubatları içerir. İşlenmemiş veya minimal işlenmiş gıdalar arasında ise et ve et ürünleri, meyve ve sebzeler yer alır.
Geçtiğimiz günlerde Neurology dergisinde yayınlanan bir makale, ultra işlenmiş gıdaların bilişsel yetilerin kaybı ve inme riskinde artışla ilişkili olabileceğine işaret ediyor (https://doi.org/10.1212/ WNL.0000000000209432).
Amerika Birleşik Devletleri’nde yapılan ileriye dönük, gözlemsel araştırmaya demans ya da inmesi olmayan katılımcılar dahil edildi ve katılımcılardan beslenme alışkanlıkları ile ilgili düzenli veri tutmaları istendi. Katılımcıların tükettikleri ultra işlenmiş gıdaların miktarı ve olağan diyetlerine oranı kaydedildi.
Yüksek katılım
Demans açısından 14.175 katılımcı ve inme açısından ise 20.243 katılımcı ortalama 11 yıl süreyle izlendi, gözlem süresince 768 katılımcıda demans ve 1.108’inde inme gelişti. Zaman içerisinde düşünme ve bellek yetilerinde bozulma gelişen katılımcıların diyetlerinin %25,8’ini, bilişsel yetilerinde kayıp gelişmeyen katılımcıların diyetlerinin ise %24,6’sını ultra işlenmiş gıdalar oluşturuyordu.
İzlem sonunda ultra işlenmiş gıda tüketimindeki %10 artış demans riskinde yaklaşık %16 artışla, işlenmemiş veya minimal işlenmiş gıda tüketimi ise bu riskte yaklaşık %12 azalmayla ilişkili bulundu.
Ultra işlenmiş gıda tüketimi aynı zamanda inme riskinde %8’lik artışla ilişkilendirildi; işlenmemiş veya minimal işlenmiş gıda tüketimi ise inme riskinde %9 azalmayla ilişkiliydi. Üstelik ultra işlenmiş gıda tüketiminin bu olumsuz etkileri, bireyin Akdeniz tipi diyet gibi sağlıklı diyet önerilerini uygulayıp uygulamamasından bağımsızdı; başka bir deyişle bireyin genel olarak sağlıklı beslenme önerilerine uyup uymamasından bağımsız olarak ultra işlenmiş gıda tüketimi olumsuz beyin sağlığı ile ilişkiliydi.
Araştırmanın bulguları, yaygın risk faktörleri ve diyet özelliklerinden bağımsız olarak ultra işlenmiş gıda tüketiminin bilişsel bozukluklar ve inme riskinde artışla ilişkili olduğunu göstermektedir. Veriler nedensellik ilişkisini göstermemekle birlikte ultra işlenmiş gıdaların kalp damar sağlığı için olumsuz etkileri nedeniyle beyin sağlığını da kötü etkilemesi mümkündür.
Özlem Kayım Yıldız
*Bu yazı, HBT Dergi 425. sayıda yayınlanmıştır.
