Kırçıllı elmalardan ve hamur gibi patates kızartmasından nefret eder misiniz? Bilim bu konuda size yardımcı olabilir.
Restoranlar, marketler, manavlar, çiftçiler ve gıda şirketleri, gıda israfıyla başa çıkabilmek için gittikçe artan şekilde kimya ve fiziğe yöneliyorlar.
Firmalardan bazıları, meyvelerin kabuklarına spreyler sıkıyor bazılarıysa meyvedeki olgunlaşma sürecini yavaşlatabilecek, kimyasal olarak güçlendirilmiş torbaları kullanıyor. Diğerleri, üzerindeki etiketten daha kesin olarak etin ne zamana kadar tüketilebileceğini gösteren dijital sensörler geliştiriyor. Patates kızartmasının çıtır kalmasını sağlamak için sipariş torbalarının üzerine termodinamiği kullanan küçük parçalar iliştiriliyor.
Uzmanlar, hem finansal ve hem de çevresel etki açısından gıda israfı ve bunun inanılmaz büyük harcamalarına dair gittikçe artan farkındalık sayesinde, israfın azaltılması gayretlerinin artırdığını söylüyor. Gıda israfını inceleyen ReFed isimli kurumun verilerine göre, ABD’de gıda atığı üzerine kurulan yeni şirketler 2021 yılında 300 milyar dolar civarında bir yatırım alırken bu rakam 2022’de iki katına yükseldi.
Davis California Üniversitesi bünyesindeki Hasat Sonrası Teknoloji Merkezi müdürü olan ve 30 senedir bu konuda çalışan Elizabeth Mitchum, “Bu konuya birdenbire çok ilgi gösterilmeye başlandı. Uzun zamandır piyasada olan şirketler bile artık bu konuda neler yaptıklarından bahsediyor” dedi.
ReFed’e göre, 2019’da ABD’de mevcut olan 229 milyon ton gıda malzemesinin yaklaşık yüzde 35’i -ki tahmini olarak 418 milyar dolar değerinde- satılmadı ya da yenilmedi. ABD Çevre Koruma Dairesi’ne göre, gıda artıkları belediyelere ait çöp alanlarını en fazla dolduran malzeme. Üstelik çürüyen gıdalar çevreye sorunlu bir sera gazı olan metan salıyor.
ReFed’in tahminlerine göre, yüksek teknolojili paketleme ile her yıl 227 bin kilo gıdanın çöplüklere gitmesi önlenebilir.
Geliştirilmekte olan ürünler arasında, Stockholm merkezli Innoscentia’nın ürettiği ve ambalajlı etin içerisinde bakteri oluşup oluşmadığını tespit eden bir sensör de var. ABD ve Belçika merkezli Ryp Labs de olgunlaşmayı yavaşlatmak için buhar salacak bir ürün etiketi üzerinde çalışıyor.
SavrPak, 2020 yılında, beslenme çantasındaki yumuşamış yiyeceklerden bıkan havacılık ve uzay mühendisi Bill Bergen tarafından kuruldu. Bergen, ABD Gıda ve İlaç Dairesi tarafından onaylanan, gıda açısından güvenli malzemelerden yapılmış, bitki bazlı ve plastik bir kutuya sığabilen bir paket geliştirdi. Bu paket, içindeki yiyeceğin daha sıcak ve daha çıtır kalmasına yardımcı olmak için yoğuşmayı emiyor ve içindeki gıdanın nemlenip yumaşamasını önlüyor.
Nashville eyaletinin Tennessee şehri merkezli sıcak tavuk zinciri Hattie B ilk başta SvarPaks’ın geliştirdiği paketlere ihtiyatlı yaklaştı. Ancak nem sensörleri kullanan SavrPaks’i denedikten sonra, artık kızarmış yiyecekler hazırlarken bu paketleri tercih ediyor ve paketleri kullandıkları kaplarla birleştirmek için SavrPak ile çalışıyor.
Hattie B’nin aşçılık öğrenimi ve geliştirmeden sorumlu başkan yardımcısı Brian Morris, her bir SavrPack paketinin şirkete 1 dolardan daha ucuza mal olduğunu, daha da önemlisi daha iyi bir yemeği garanti ettiğini söyledi.
Morris, “Konu kızarmış tavuk olduğunda ürün restorandan çıktığı andan itibaren onun çıtırlığına dair kontrolü kaybediyoruz ve kötü bir deneyim yaşamanızı istemiyoruz”dedi.
Ancak bazı şirketler ve tüketiciler için maliyet bir engel olabilir. Ülkenin en büyük market zinciri olan Kroger, California merkezli Apeel Sciences ile bir kaç yıldır devam eden ortaklığını bu yıl sonlandırdı. Ürünün taze kalması için hava geçirmeyen ve nemi içine hapseden, Apeel’in yenilebilir maddesi püskürtülerek kaplanmış ürünlere tüketicilerin daha fazla para ödemeye istekli olmadığını fark etti.
Apeel, işlenmiş avokadoların birkaç gün daha fazla bozulmadan kalabileceğini, narenciye meyvelerinin ise birkaç hafta bozulmayacağını söylüyor. Kaplama, yaygın gıda katkı maddeleri olan saflaştırılmış mono ve digliseritlerden ve emülgatörlerden yapılıyor.
Kroger, Apeel ürünlerinin fiyatları konusunda bir yorumda bulunmadı. Apeel de gıda toptancılarına ve marketlere göre değişiklik gösterdiğinden, işlenen ürünler için ortalama nispi fiyat açıklamadı. Ancak Apeel, araştırmalarının müşterilerin daha uzun ömürlü ürünler için daha fazla ödemeye istekli olduğunu gösterdiğini söylüyor. Apeel, ayrıca gelecekte geliştirecekleri diğer teknolojileri hakkında Kroger ile görüşmeye devam ettiğini belirtiyor.
Gıdaları korumak için yenilikler üretmenin önünde bir başka büyük engel daha var: Her gıda ürününün kendi biyolojik yapısı ve işlem gereksinimleri var.
Michigan Eyalet Üniversitesi Ziraat Okulu’nda Bahçecilik Bölümü’nden Profesör Randy Beaudry, “Durumu iyileştirebilecek tek bir etken yok” diyor.
Beaudry, zorlukların bazı projelerin başarısız olmasına neden olduğunu kaydetti. Beaudry, domateslerde mantar oluşmasını önlemek için tasarlanmış bir kapla ilgili büyük bir paketleme şirketiyle çalıştığını söylüyor. Beaudry’ın anlattığına göre yöntemin işe yaraması için, domateslerin boyutuna göre taranması ve ardından her kapta saplarının yukarı gelecek şekilde yönlendirilmesi gerekiyordu ve sonunda bu proje de rafa kaldırıldı.
Beaudry, yeni kurulmuş firmaların her zaman verileri veya formülasyonları diğer araştırmacılarla paylaşmaması nedeniyle hangi teknolojinin en iyi şekilde çalıştığını belirlemenin zor olduğunu söylüyor.
Bazı şirketlerse kanıtlanmış teknolojiye güvenmeyi tercih ediyor. Ancak, yeni yollarla yapıyorlar bunu. 2015 yılında kurulan Chicago merkezli Hazel Technologies, meyvelerde olgunlaşma sürecini geciktirmek için onlarca yıldır kullanılan bir gaz olan 1-metilsiklopropen veya 1-MCP satıyor. ABD Çevre Koruma Dairesi tarafından toksik olmadığı kabul edilen bileşik, bir bitki hormonu olan etilen üretimini engellemek için kapalı depolama odalarına pompalanıyor.
Ancak Hazel’ın asıl buluşu, 1-MCP’yi bir ürün kutusuna yavaşça salabilen şeker paketi büyüklüğünde bir kesecik.
Michigan eyaletinin, Belding şehrindeki büyük bir elma paketleme tesisi olan BelleHarvest’in tesis ve depolama müdürü Mike Mazie, bu yıl yaklaşık 3 bin poşet sipariş etti. Bunları gaz için gerekli olan sızdırmaz odalara sığamayan ihtiyaç fazlası kutuları için kullandı.
Mazie “Bir kilo elmanın bir hafta daha taze kalması mı, neden olmasın? Kesinlikle bir fark yaratıyor” diyor.
Doğal Kaynakları Savunma Konseyi’nin gıda israfı direktörü Yvette Cabrera, bilimin ümit verici olduğunu, ancak sadece çözümün bir parçasını oluşturduğunu ifade ediyor. Gıda israfının çoğunun evlerde olduğunu söyleyen Cabrera, “Porsiyon boyutlarını küçültmek, marketten daha küçük miktarlarda yiyecek satın almak veya etiket bilgilerinin doğruluğunu geliştirmek teknolojiden bile daha fazla etkili olabilir” diyor.
Cabrera, “Genelde toplum olarak, gıdaya olması gerektiği kadar değer vermiyoruz” değerlendirmesini yapıyor.
