Günümüze kadar başka bir türün etkisi olmadan, kendi kendilerine evcilleştiği düşünülen 2 tür bulunuyordu. İnsan (Homo sapiens) ve bonobo-cüce şempanze (Pan paniscus) kendi kendilerine dürtüyle saldırganlıktan kurtarabilmişler. Bu teori Harvard Üniversitesi antropoloğu Richard Wrangham’a ait ve bonobolarla, saldırgan şempanzeler arasındaki ciddi davranış farklılığını açıklamakta.
PNAS dergisinde yayımlanan; son çalışmada primat ailesine dahil olmayan Asya fili (Elephas maximus), Afrika fili (Loxodante africana) ve Afrika orman fili (Loxodante cyclotis) de kendi kendine evcilleşen hayvanlar grubuna dahil olabileceğini gösteriyor.
Hipotezi destekleyenler, evcilleşmenin anatomi ve davranışın somut özelikleri ile yürüdüğünü kabul ederler. İnsanları evcilleştirmesinin üreme kriteri ile ilerlediği bilinirken, kendi kendine evcilleşmenin çevresel değişimlerden kaynaklandığı düşünülüyor. Dolayısıyla hem gelişmiş işbirliği gerekli çevresel değişimler, hem de saldırgan davranışı gereksiz kılan daha uygun koşullar değerlendirilmeli. Bilim insanlarına göre bu durum filler için de geçerli olabileceğini düşünüyorlar. Boyutları ve güçlerinden dolayı, fillerin düşmanları yoktur ve bir çok çeşit besinle de beslenebiliyorlar. Bonobolar ve fillerin evrimindeki anatomik paralellikler arasındaki kafatasındaki düzleşme, diş sayısındaki azalma, stres hormonu korizolun sosyal değişimlere karşı hassas değişimi ve beyindeki kütle enflasyonu dikkat çekiyor. Üstelik bu türlerde çok büyük özel sinir hücrelerinin – Van Ecinomo nöronları (VEN’ler) dağılımı da benzerlik gösteriyor.
Davranışlardaki paralellikler arasında daha az saldırganlık, daha fazla hoşgörü, kendi sosyal grupları dışında da belirgin işbirliği, Türkeş’lerin yavrularına özen gösterme, belirgin iletişim ve oyun oynama dışında uzun bir çocukluk ile gençlik dönemi yer alıyor.
Bilim insanları bir çok türde daha bu otomatik kendi kendine evcileşmenin olabileceğini belirtiyorlar. Olası türler arasında; yunuslar, balinalar, papağanlar ve tarla fareleri bulunuyor.
Yazan: Selim ÖZTEMEL
Elephants as an animal model for self-domestication, 03.04.2023, PNAS
