Yeni bilimsel bir çalışmaya göre, şevketi bostan bitkisinde bulunan bir bileşik, hasarlı sinirlerin yenilenmesini hızlandırarak motor fonksiyonu ve dokunma hissini geri kazandırabiliyor. Periferik sinir sistemindeki hasarlı sinir liflerini (aksonlar) kendilerini yenileyebilir, ancak tam bir iyileşme gerçekleşmez. Bunun nedeni, rejenerasyondan sorumlu Schwann hücrelerinin yaklaşık üç ay sonra desteği kesmesidir. Reinervasyon adı verilen sinir fonksiyonunun restorasyonu bu süre içinde gerçekleşmezse, aksonal yaralanma genellikle yaşam boyu tamamıyla iyileşmez ve de sinirsel veya nöropatik ağrıya yol açabilir.
Almanya’daki Köln Üniversitesi’nden araştırmacılar, sinir rejenerasyonunu hızlandırıp hızlandırmadığını ve ağrıyı azaltıp azaltmadığını görmek için insan hücreleri de dahil olmak üzere kültürlenmiş hücreler ve canlı hayvanlar üzerinde kutsanmış devedikeni bitkisinden elde edilen cnicin kullandılar.
Bostanotu, akkız ve mübarek dikeni olarak da bilinen şevketi bostan, köklerinden yemek de ilaç da yapılan eski bir tedavi yöntemidir. Mevcut çalışmada, araştırmacılar farelerin, sıçanların ve tavşanların siyatik sinirini ezdiler. Daha sonra hayvanlara aynı bitki ailesinden (Asteraceae) kimyasal olarak benzer bir bileşik olan cnicin veya parthenolide dozları verdiler. Ateş otundan elde edilen partenolid, geleneksel olarak çok çeşitli rahatsızlıkları tedavi etmek için kullanılmaktadır. Bununla birlikte, önceki çalışmalar partenolidin ağızdan alındığında zayıf bir şekilde emildiğini, bu nedenle intravenöz enjeksiyon olarak verilmesi gerektiğini bulmuştur.
Ayrı olarak, hayvanlardan alınan duyusal nöronlar kültür ortamında çoğaltıldı ve cnicin ile muamele edildi. Farelerden ve insanlardan alınan göz (retina) hücreleri, cnicin’in merkezi sinir sistemi (CNS) nöronlarının rejenerasyonunu da destekleyip desteklemediğini test etmek için kültür ortamına alınarak, tedavi edildi.
Araştırmacılar, cnicin’in farklı türlerdeki duyusal nöronlarda akson büyümesini önemli ölçüde desteklediğini buldular. Etki, verilen doza bağlıydı. Duyusal nöronlarda görüldüğü gibi, cnicin ayrıca farelerin ve insanların MSS nöronlarından nörit adı verilen kolların ortalama uzunluğunu da artırdı. Nöritler nihayetinde aksonlara dönüşür.
Siyatik siniri ezilmiş hayvanlarda, kontrol gruplarına kıyasla intravenöz cnicin dozları ile önemli ölçüde akson rejenerasyonu yaptığı görüldü. Araştırmacılar siyatik yaralanmanın ardından kas reinnervasyonunu değerlendirdi. Motor iyileşme, hayvan modellerinde siyatik sinir yaralanmasından sonra fonksiyonun iyileşmesini değerlendirmenin bir yolu olan statik siyatik indeks (SSI) hesaplanarak belirlendi. Allodini – nöropatide yaygın olan hafif bir tüy dokunuşu gibi genellikle ağrıya neden olmayan bir uyarıcıya bağlı ağrı – duyusal iyileşmeyi değerlendirmek için de ölçüldü.
Günlük tekrarlanan cnicin dozları, kontrollere kıyasla SSI skorunu ve dokunma hassasiyetini önemli ölçüde iyileştirdi ve motor fonksiyonda ilk ölçülebilir iyileşmeler yaralanma sonrası dört gün gibi erken bir sürede görüldü. Duyusal işlevlerdeki iyileşmeler yaralanmadan yedi gün sonra tespit edilebilmiştir. Cnicin, sinir ezilmesinden 10 gün sonra deri ve kas innervasyonunu önemli ölçüde artırmıştır. Oral cnicin uygulaması da intravenöz enjeksiyonla aynı etkinlikte fonksiyonel iyileşmeyi hızlandırırken, oral partenolidin zayıf biyoyararlanımı nedeniyle hiçbir etkisi olmamıştır.
Cnicin ile tedavi edilen sıçanlar 35 gün sonra yaralanma öncesi SSI skorlarına ulaşırken, kontrol grubunun aynı skorlara ulaşması için yedi gün daha gerekmiştir. Ayrıca, 35 günde, tedavi grubundaki dokunma hissi ameliyat öncesi seviyelere dönerken, kontrol grubunun 49 güne ihtiyacı vardı. Cnicin iyi tolere edildi ve hayvanlar hiçbir zehirlenme belirtisi göstermedi.
Araştırmacılar, cnicin ile tedaviyi geciktirmenin akson rejenerasyonunu destekleyip desteklemediğini test etti. Tedavinin beş gün geciktirilmesinin motor ve duyusal iyileşmenin daha yavaş olduğu anlamına geldiğini, ancak etkinin yaralanma sonrası ilk beş gün boyunca cnicin ve sonrasında plasebo alan sıçanlara göre sadece biraz daha zayıf olduğunu buldular. Araştırmacılar, cnicin ile sürekli tedavinin en iyi sonuçları göstermesine rağmen, gecikmeli tedavinin hala etkili olduğu sonucuna vardılar.
Araştırmacılar, “Sonuç olarak, mevcut çalışma, aksonal rejenerasyonu arttırmak için kolayca uygulanan oral bir bileşik olarak cnicin potansiyelinin altını çiziyor” dedi. “Oldukça düşük dozlarda bile kültürlenmiş birincil insan sinir hücreleri üzerindeki etkisi de dahil olmak üzere, birden fazla türde önemli bir in vivo ve in vitro etki göstermektedir. Sonuç olarak, cnicin sinir hasarını tedavi etmek ve rejenerasyonu teşvik etmek için daha fazla ilaç geliştirme için umudu veren bir adaydır.”
Çalışma Phytomedicine dergisinde yayınlandı.
https://newatlas.com/medical/cnicin-blessed-thistle-axon-regeneration
