Güneş yavaş yavaş yaşam döngüsünün sonuna yaklaşıyor ve bilim insanları bu epik sonun nasıl gerçekleşeceğini tahmin etmeye çalışıyor. Güneş’in ölümünün ayrıntıları hakkında yapılan tahminler gökbilimcilerin bu muhteşem gösteriyi ne zaman bekleyebileceği konusunda fikir sahibi olmalarına yardımcı oluyor.
Astronomlar önceden Güneş’in bir gezegenimsi nebula haline geleceğini düşünüyorlardı. Gezegenimsi nebula, parlak gaz ve kozmik tozdan oluşan bir kabarcık şeklinde olurdu. Ancak son bulgular yıldızın biraz daha büyük olması gerektiğini gösterdi.
Nature Astronomy dergisinde yayımlanan araştırmaya göre 2018 yılında uluslararası bir astronom ekibi bu konuyu yeniden ele aldı ve sonuçları oldukça ilginçti. Araştırmacılar Güneş’in ölümünün ardından bir gezegenimsi nebula oluşturmanın en olası senaryo olduğunu gösterdi.
Güneş’in Ölümü Sırasında İnsanlık Olmayacak
Güneş yaklaşık 4.6 milyar yaşında ve Güneş Sistemi’ndeki diğer nesnelerin yaşına göre hesaplandığında yaklaşık 10 milyar yıl içinde ölmesi bekleniyor. Fakat bu süreç boyunca başka şeyler de olacak. Yaklaşık 5 milyar yıl sonra bir kızıl dev haline dönüşecek. Yıldızın çekirdeği küçülecek ve dış katmanları Mars’ın yörüngesine kadar genişleyerek Dünya’yı içine alacak. Yani yaşam kaynağımız da bu süreçte yok olacak.
Ancak bir şey kesin: Bu süre zarfında insanlık artık burada olmayacak. Aslında insanlığın bu “sondan” kurtulmak için yaklaşık 1 milyar yılı kaldığı tahmin ediliyor. Bu da ısı kaynağımızın her bir milyar yıl içinde yaklaşık %10 parlaklık kazanmasından kaynaklanıyor.
Bu gibi bir yüzdelik rakam kulağa fazla gelmese de Dünya’da yaşamı sona erdirecektir. Okyanuslarımız buharlaşacak ve yüzey su oluşamayacak kadar ısınacak. İnsanlık bu süreç içerisinde eğer hâlâ yaşıyor olursa ve gidecek başka bir yaşanabilir gezegen bulamadıysa yok olacak.
Kızıl dev aşamasından sonraki sürecin nasıl olacağı ise zorlu bir konu. Daha önceki çalışmalar parlak bir gezegenimsi bulutsu oluşturabilmek için başlangıçtaki yıldızın Güneş’ten iki kat daha büyük olması gerektiğini göstermişti. Fakat 2018 yılındaki çalışmada kullanılan bilgisayar modellemeleri diğer yıldızların yüzde 90’ı gibi Güneş’imizin de büyük olasılıkla kırmızı bir devden beyaz bir cüceye dönüşmek üzere küçüleceğini ve ardından bir gezegenimsi bulutsu olarak sona ereceğini ortaya çıkardı.
Güneş’in Yok Oluşunun Nasıl Olacağını Görmek İçin Benzer Modellere Bakıldı
İngiltere’nin Manchester Üniversitesi’nden çalışmanın bir yazarı olan astrofizikçi Albert Zijlstra şunları söyledi:
“Bir yıldız öldüğünde, gaz ve tozdan oluşan kabuğumsu çevresini uzaya fırlatır. Bu kabuk yıldızın kalan yakıtından sıkıntı çeken çekirdeğini açığa çıkarır ve sonunda söner. Ancak bu noktada sıcak çekirdek yaklaşık 10.000 yıl boyunca parlak bir şekilde parlar. Uzun gibi gözükse de astronomik ölçeklerde kısa bir süre. İşte bu da gezegenimsi bulutsuyu görünür kılar. Bazıları o kadar parlaktır ki milyonlarca ışık yılı uzaklıktan görülebilirler.”
Araştırma ekibi farklı yıldız kütlelerinin yaşam döngülerini tahmin etmek ve farklı yıldız kütleleri ile ilişkilendirilen gezegenimsi nebula parlaklığını hesaplamak için veri modelleri oluşturdu. Gezegenimsi bulutsular gözlemlenebilir evren boyunca oldukça yaygın ve ünlü örnekler arasında Helis bulutsusu, Kedi Gözü bulutsusu, Halka bulutsusu ve Kabarcık bulutsusu yer alıyor.
Yaklaşık 30 yıl önce gökbilimciler garip bir şey fark etti: Diğer galaksilerdeki en parlak gezegenimsi bulutsuların hepsinin benzer bir parlaklık seviyesine sahip olduğu görüldü. Bu da teorik olarak diğer galaksilerdeki gezegenimsi bulutsuları inceleyerek, astronomların bu galaksilerin ne kadar uzak olduğunu hesaplayabilecekleri anlamına geliyordu. Veriler de bunun doğru olduğunu gösterdi. Ancak modeller bununla çelişiyordu ve bu da keşif yapıldığından beri bilim insanlarının canını sıkıyordu.
Yıldızların Ölümü İzlenebilir Hâle Geldi
Zijlstra şunları söylüyor:
“Yaşlı düşük kütleli yıldızlar genç ve daha büyük kütleli yıldızlara kıyasla çok daha sönük gezegenimsi bulutsular oluşturmalıdır. Bu son 25 yıldır bir çelişki kaynağı haline geldi.
“Veriler Güneş gibi düşük kütleli yıldızlardan parlak gezegenimsi bulutsular elde edebileceğinizi söylüyordu, modeller ise bunun mümkün olmadığını ve Güneş’in kütlesinin yaklaşık iki katından daha az olan herhangi bir şeyin görülemeyecek kadar soluk bir gezegenimsi bulutsu vereceğini söylüyordu.”
Ekibin modelleri bu sorunu Güneş’in görünür bir nebula üretebilecek bir yıldız için kütlenin alt sınırı olduğunu göstererek çözdü.
Albert Zijlstra, “Bu güzel bir sonuç,” diyor ve devam ediyor:
“Artık uzak galaksilerde birkaç milyar yıl yaşındaki yıldızların varlığını ölçmenin bir yolunu bulduk, ki bu oldukça zor bir aralıktır. Hatta Güneş’in öldüğünde ne yapacağını bile öğrendik!”
Kaynak: Science Alert
Ethem Yekta Ulaş
