Antimikrobiyal direnç (AMD) ile ilgili yapılan yeni ve kapsamlı bir çalışma dünya çapında her gün binlerce kişinin bu dirence bağlı enfeksiyonlar yüzünden hayatını kaybettiğini ortaya koydu. Sağlık uzmanları “gizli salgın” olarak tanımlanan AMD’nin insanlık için büyük tehlike oluşturduğuna dikkat çekiyor.
Antimikrobiyal direncin küresel çapta boyutunu ve eğilimini doğru ve zamanlı şekilde anlamak amacıyla araştırmalara yapan Küresel AMD Araştırma Projesi (Gram) tarafından 204 ülke ve bölgeyi kapsayan yeni çalışma, 2019 yılında 1 milyon 270 binden fazla kişinin doğrudan AMD’ye bağlı bakteriyel enfeksiyonlar sonucu hayatını kaybettiğini, hatta bu sayının çok daha yüksek olabileceğini açığa çıkardı.
Bilimsel tıp dergisi The Lancet’te yayımlanan çalışmaya göre vücudun enfeksiyonların tedavisi için uygulanan ilaçlara karşı direnç göstermesi anlamına gelen AMD’nin 4 milyon 950 bin kişinin ölümüyle bağlantılı olduğu sanılıyor.
Bu sayının AIDS ya da sıtma gibi ölümcül hastalıklara göre çok daha fazla kişinin ölümüne neden olması dikkat çekiyor. 2019 yılında 860 bin kişinin AIDS’ten, 640 bin kişinin de sıtmadan öldüğü tahmin ediliyor.
Çalışma ekibinin başındaki Prof Dr Chris Murray, yeni verilerin dünyadaki antimikrobiyal dirençle ilgili asıl durumu ortaya çıkarttığını belirtti ve çalışmanın bu tehdide karşı derhal harekete geçilmesi gerektiğinin bir işareti olduğunu vurguladı.
Çalışma 3 çarpıcı sonucu ortaya koyuyor:
- AMD her ne kadar bütün yaş gruplarını etkilese de, araştırma özellikle genç yaş gruplarının yüksek risk altında olduğunu, her beş ölümden birinin ise beş yaş altı çocuklarda yaşandığını gözler önüne seriyor.
- Özellikle antibiyotik direncine dikkat çeken araştırmaya göre ölümler en fazla Sahraaltı Afrika ve Güney Asya ülkelerinde görülüyor. Her 100 bin ölümün 24’ü bu coğrafyalarda yaşanıyor. Bir diğer bulgu ise ölümlerin düşük gelirli ülkelerde yüksek gelirli ülkelere göre daha fazla olması. Her 100 bin ölümden 13’ü yüksek gelirli, 56’sı ise düşük gelirli ülkelerde yaşanıyor.
- Araştırmaya göre ölümlerin çoğu zatürre gibi alt solunum enfeksiyonu ve sepsise neden olan kan dolaşım enfeksiyonlarından kaynaklanıyor. Ayrıca koli basili ve diğer bazı bakteriyel enfeksiyonlar da ilaç tedavilerine direnç sebebiyle ölümle sonuçlanabiliyor.
AMD nedir?
Antimikrobiyal direnç bakteri, virüs, parazit ve mantarlardan kaynaklanan enfeksiyonları yok etmek için kullanılan ilaç tedavilerinin enfeksiyona sebep olan mikroorganizmayı ortadan kaldıramaması anlamına geliyor.
Bu sorun genellikle antibiyotiklere karşı direnç olarak biliniyor. Yani antibiyotiklerin enfeksiyona neden olan bakterileri öldürememesi ve hastalığın tedavi edilememesi anlamına geliyor. Ancak aynı sorun antiviral, antimateryal ve antifungal ilaçlar içinde geçerli.
Amerikan Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi (CDC) genel olarak antibiyotiklere dirençli bakteri sayısının çok az olduğunu belirtiyor. Ancak antibiyotikler kullanıldığında hastalığa neden olan bakterilerin yanı sıra vücudu enfeksiyonlardan koruyan iyi bakterileri de öldürüyor. Bu durum ilaca dirençli bakterilerin hayatta kalmasına ve çoğalmasına neden oluyor ve sonuç olarak dirençli bakteriler egemen ve yaygın hale geliyor.
Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü’nün (OECD) 2019 yılına ilişkin verilerin yer aldığı rapor, antibiyotik direncinde Türkiye’nin ilk sırada olduğunu ortaya koyuyor. Rapora göre, Türkiye’nin ardından Yunanistan ve Güney Kore geliyor.
Avrupa Hastalık Önleme ve Kontrol Merkezi’ne (ECDC) göre, Avrupa’da her yıl 33 bin kişi antibiyotiklere dirençli bakterilerin neden olduğu bir enfeksiyondan ölüyor. Maske kullanma ve sosyal mesafe gibi Covid-19 tedbirleri nedeniyle son dönemde antibiyotik kullanımın azaldığı görülüyor, ancak uzmanlar tedbirlerin azaltılmasıyla başka hastalıkların artabileceğini ve bu durumda bilinçsiz ve aşırı ilaç kullanımından kaçınılması gerektiğini vurguluyor.
