07 Şubat 2017 Tarihli Resmi Gazete
Sayı: 29972
Anayasa Mahkemesi Başkanlığından:
Esas Sayısı : 2016/21
Karar Sayısı : 2016/199
Karar Tarihi: 28.12.2016
İPTAL DAVASINI AÇAN: Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri Levent GÖK, Engin ALTAY, Özgür ÖZEL ile birlikte 118 milletvekili
İPTAL DAVASININ KONUSU: 14.1.2016 tarihli ve 6661 sayılı Askerlik Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un;
A- 3. maddesiyle değiştirilen 21.2.1963 tarihli ve 210 sayılı Değerli Kağıtlar Kanununa bağlı “Değerli Kağıtlar Tablosu ”nun (6) numaralı sırasının (c) bendinin,
B- 6. maddesiyle 4.6.1985 tarihli ve 3213 sayılı Maden Kanunu’nun geçici 29. maddesine eklenen ikinci fıkranın üçüncü cümlesinde yer alan “Maliyet artışlarının karşılanmasına ilişkin usul ve esaslar ile… ” ibaresinin,
C- 19. maddesiyle 3.12.2010 tarihli ve 6085 sayılı Sayıştay Kanunu’nun 4. maddesinin (1) numaralı fıkrasına eklenen paragrafın,
Anayasanın 2., 7., 38., 153. ve 160. maddelerine aykırılığı ileri sürülerek iptallerine ve yürürlüklerinin durdurulmasına karar verilmesi talebidir.
I- İPTALİ İSTENİLEN KANUN HÜKÜMLERİ
Dava konusu kuralların yer aldığı Kanun’un;
1- 3. maddesiyle değiştirilen 210 sayılı Kanun’a bağlı “Değerli Kağıtlar Tablosu ”nun (6) numaralı sırası şöyledir:
“DEĞERLİ KAĞITLAR TABLOSU
(Değişik: 4/12/1985 – 3239/99 md.)
Değerli kağıdın cinsi Uygulanan Bedel (TL) Kanunla Getirilen Bedel (TL)
… … …
6. a) Kanuni bildirim süresi dışında doğum nedeniyle düzenlenen
Türkiye Cumhuriyeti kimlik kartı 15
b) Değiştirme nedeniyle düzenlenen Türkiye Cumhuriyeti kimlik kartı 15
c) Kayıp nedeniyle düzenlenen Türkiye Cumhuriyeti kimlik kartı 30
7. … …”
2- 6. maddesiyle 3213 sayılı Kanun’un geçici 29. maddesine eklenen ikinci fıkra şöyledir:
“Bu Kanunun 2 nci maddesinde sayılan IV. Grup madenlerden “Linyit” ve “Taşkömürü” çıkaran ve özel hukuk tüzel kişilerinin ruhsat sahibi olarak işlettikleri yeraltı maden işletmelerine, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununun 41, 53 ve 63 üncü maddelerinde 10/9/2014 tarihli ve 6552 sayılı Kanunla yapılan değişiklikler ile bu Kanunun ek 9 uncu maddesiyle oluşan maliyet artışlarının karşılanmasına ilişkin destek verilebilir. Bu destekler Bakanlık bütçesine konulan ödeneklerden karşılanır. Maliyet artışlarının karşılanmasına ilişkin usul ve esaslar ile bu usul ve esasların uygulanma süresi Bakanlığın teklifi üzerine Bakanlar Kurulunca belirlenir. ”
3- 19. maddesiyle 6085 sayılı Kanun’un 4. maddesinin (1) numaralı fıkrasına eklenen paragraf şöyledir:
“(a) ve (b) bentleri kapsamına giren şirketlerden doğrudan veya dolaylı olarak kamu payı %50’den az olup ilgili mevzuatı uyarınca bağımsız denetime tabi olan; şirketler, bunların iştirakleri ve bağlı ortaklıklarının denetimi, ilgili mevzuatı uyarınca düzenlenen ve Sayıştaya gönderilecek olan bağımsız denetim raporları esas alınarak yapılır. Sayıştay, münhasıran kendisine sunulan bağımsız denetim raporlarını esas alarak hazırlayacağı raporu Türkiye Büyük Millet Meclisine sunar. ”
II- İLK İNCELEME
1. Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü hükümleri uyarınca Zühtü ARSLAN, Burhan ÜSTÜN, Engin YILDIRIM, Serdar ÖZGÜLDÜR, Serruh KALELİ, Osman Alifeyyaz PAKSÜT, Recep KÖMÜRCÜ, Alparslan ALTAN, Nuri NECİPOĞLU, Hicabi DURSUN, Celal Mümtaz AKINCI, Erdal TERCAN, Muammer TOPAL, M. Emin KUZ, Hasan Tahsin GÖKCAN, Kadir ÖZKAYA ve Rıdvan GÜLEÇ’in katılımlarıyla 16.3.2016 tarihinde yapılan ilk inceleme toplantısında, dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının incelenmesine, yürürlüğü durdurma talebinin ise esas inceleme aşamasında karara bağlanmasına, OYBİRLİĞİYLE karar verilmiştir.
III- ESASIN İNCELENMESİ
2. Dava dilekçesi ve ekleri, Raportör Volkan HAS tarafından hazırlanan işin esasına ilişkin rapor, dava konusu kanun hükümleri, dayanılan Anayasa kuralları ve bunların gerekçeleri ile diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:
A- Kanun’un 3. Maddesiyle Değiştirilen, 210 Sayılı Kanun’a bağlı “Değerli Kağıtlar Tablosu”nun (6) Numaralı Sırasının (c) Bendinin İncelenmesi
1- İptal Talebinin Gerekçesi
3. Dava dilekçesinde özetle; kimlik kartının kaybında sahibinin kusurunun bulunmadığı hâllerin olabileceği, bu nedenle kayıp hâlinde kimlik kartı talep eden kişiye, kanuni bildirim süresi dışında doğumun bildirilmesi ve değiştirme gibi kusurluluğun söz konusu olduğu diğer durumlara göre daha fazla ceza ödeme yükümlülüğünün yüklenmesinin kusurlu sorumluluk, ölçülülük ve hakkaniyet ilkeleriyle bağdaşmadığı, kimlik kartının kaybının hırsızlık veya yağma gibi bir suç nedeniyle gerçekleşmesi hâlinde suça konu
eylemi gerçekleştiren fail kusurlu olduğu hâlde kimlik kartı elinden alınan kişinin daha fazla ceza ödemek suretiyle sorumlu tutulmasının suç ve cezaların şahsiliği ilkesini ihlal ettiği belirtilerek kuralın, Anayasamın 2. ve 38. maddelerine aykırı olduğu ileri sürülmüştür.
2- Anayasa’ya Aykırılık Sorunu
4. Dava konusu kural ile kayıp nedeniyle düzenlenecek Türkiye Cumhuriyeti kimlik kartı için 30 TL bedel alınması öngörülmektedir.
5. Anayasa’nın 2. maddesinde belirtilen hukuk devleti, eylem ve işlemleri hukuka uygun, insan haklarına saygılı, bu hak ve özgürlükleri koruyup güçlendiren, her alanda adaletli bir hukuk düzeni kurup bunu geliştirerek sürdüren, Anayasa’ya aykırı durum ve tutumlardan kaçınan, Anayasa ve hukukun üstün kurallarıyla kendini bağlı sayan, yargı denetimine açık olan devlettir.
6. Kanun koyucu düzenlemeler yaparken hukuk devleti ilkesinin bir gereği olan ölçülülük ilkesiyle bağlıdır. Bu ilke ise “elverişlilik”, “gereklilik” ve “orantılılık” olmak üzere üç alt ilkeden oluşmaktadır. “Elverişlilik”, başvurulan önlemin ulaşılmak istenen amaç için elverişli olmasını, “gereklilik” başvurulan önlemin ulaşılmak istenen amaç bakımından gerekli olmasını, “orantılılık” ise başvurulan önlem ve ulaşılmak istenen amaç arasında olması gereken ölçüyü ifade etmektedir.
7. Dava konusu kuralın bulunduğu “Değerli Kağıtlar Tablosu”nda yapılan değişiklikle, kanuni bildirim süresi dışında doğum veya değiştirme nedeniyle düzenlenen kimlik kartının bedeli 15 TL, kayıp nedeniyle düzenlenen kimlik kartının bedeli ise 30 TL olarak belirlenmiştir. 5490 sayılı Nüfus Hizmetleri Kanunu’nun 41. maddesi uyarınca, 2828 sayılı Sosyal Hizmetler Kanunu kapsamında veya doğum bildiriminin kanuni süresi içinde yapılması üzerine düzenlenen kimlik kartları ile hatalı üretim ya da yazım nedeniyle kimlik kartlarının değiştirilmesi hâlinde herhangi bir bedel alınmamaktadır.
8. Kanun koyucu, Anayasa’nın 5. maddesinde belirtilen Devletin temel amaç ve görevlerini yerine getirebilmesi için anayasal ilkelere aykırı olmaması koşuluyla kamu otoritelerince yapılan iş ve işlemler karşılığında, hizmetten yararlananlardan belli bir bedel alınmasını öngörebilir. Bu itibarla kimlik kartı düzenlenmesi karşılığında bedel alınmasının öngörülmesinde Anayasa’ya aykırı bir yön bulunmamaktadır.
9. 10 sayılı Kanun’a bağlı tabloda 6661 sayılı Kanun’la yapılan değişiklikte, tüm hukuki işlemlerde kullanılması mümkün olan kimlik kartının kaybı ile oluşabilecek kamu zararı, doğumun kanuni süre sonrasında bildirilmesi veya kimlik kartının değiştirilmesi nedeniyle ortaya çıkabilecek kamu zararına göre daha fazla olduğundan, kayıp nedeniyle düzenlenecek kimlik kartı için diğer hâllere göre daha fazla miktarda bedel alınması öngörülmüştür. Bu suretle kimlik kartının kaybına engel olunması için gereken dikkat ve özenin gösterilmesinin sağlanması amaçlanmıştır. Bu nedenle kanun koyucunun, kimlik kartının kaybının önüne geçmek amacıyla farklı önlemler ve bu bağlamda diğer hâllere göre daha fazla bedel alınmasını öngörmesi haklı bir nedene dayanmakta ve kamu yararına hizmet etmektedir.
